Cena spokoju

 

 

– Wznoszę toast za zdrowie moich miłych gości!

Kielich powędrował w górę, wysoko nad głowę earla Gilberta. Gwałtowność ruchu spowodowała, że kilka kropli z przepełnionego naczynia spłynęło po ściankach i skapnęło na czoło gospodarza. Wyglądało to niepokojąco, jakby zaperliła się na nim krew. Niecierpliwym gestem otarł twarz i rozejrzał się czujnie po twarzach biesiadników. Przesądni Saksończycy gotowi uznać tak błahe zdarzenie za złą wróżbę.

– Za zdrowie wszystkich miłych gości! – powtórzył.

Prawie niedostrzegalnie zmarszczył ciemne, wyraziste brwi. Nie wszystkich, niestety, mógł tak nazwać z czystym sumieniem. Ot, choćby ten klocowaty, zwalisty Wilibald, pan na Cormick, jeden z filarów opozycji – człowiek sprytny i bezwzględny, zajadły wróg „najeźdźców z Francji”, jak uparcie nazywał normandzkich rycerzy, mimo iż od bitwy pod Hastings niebawem minie półtora wieku. Lecz bodaj gorszy jeszcze był Cedric z Coolsey, który nigdy nie krył, że wszystkich Normandów najchętniej ujrzałby wiszących w charakterze ozdób wzdłuż ważniejszych traktów. W zacietrzewieniu przypominał swego głównego przeciwnika, diuka Ewarysta de Chardin, ulubieńca księcia Jana, siedzącego tuż obok gospodarza. Ten z kolei podobnie uczyniłby z całą saską szlachtą.

Mimo to spotkali się dzisiaj przy wspólnym stole.

Earl natychmiast postarał się wygładzić twarz uprzejmym uśmiechem. Odrobina dziegciu może zepsuć smak miodu, ale to jeszcze nie powód, żeby kulturalny człowiek nie przełknął go w towarzystwie nie dając po sobie poznać wstrętu. Upił łyk z kielicha.

– Wypijmy za zgodę! Po to wszak, by do niej doprowadzić, zgromadziliśmy się w tutejszym zamku! Dzięki wam składam za przybycie, tym z was szczególniej, którzy w mej osobie położyli zaufanie i przyjechali wraz z rodzinami, aby dać świadectwo pokojowych zamiarów.

Spojrzał wymownie na Wilibalda. Sas nawet na czas uczty nie chciał odpasać broni, wyperswadowali mu to dopiero właśni ziomkowie, a powód nieobecności małżonki wyjaśnił tak, że earl wolał o nic więcej nie pytać. Pan na Cormick uśmiechnął się uprzejmie i skinął łaskawie głową. Zupełnie jakbym to ja był gościem na jego ziemi, a nie odwrotnie, pomyślał ze złością Gilbert. Podał roztruchan Ewarystowi, ten upił łyk i puścił naczynie dalej.

Edgar z Killarmy szturchnął w bok Wilibalda.

– Twoja żonka gdzie? Trzeba było ją zabrać, niechby niewiasta zobaczyła kawałek świata poza tym twoim kurnikiem.

Cormick skrzywił się niechętnie.

– Odpowiem ci tak, jak to uczyniłem gdy mnie Gilbert o to zapytał. Otóż obawiam się, że tutejszy klimat, mimo zapewnień Normandów, może się okazać zabójczy. I nie chodzi o wilgoć. Powiedz lepiej, czemu ty jesteś bez małżonki? Czyżbyś bał się tego samego?

Tym razem Edgar wykrzywił oblicze.

– Gdzież tam! Gdybym przypuszczał, że jej co tutaj grozi, przymusiłbym do wyjazdu, choćby siłą. Wiesz wszak, jak ze sobą żyjemy. To zresztą wiedzą wszyscy. Jędza została w domu, żeby zrobić mi na złość, bo to niby przyłapała mnie z podkuchenną w komorze! Łeż to jest i babska imaginacja! Żebyś słyszał jaką mi urządziła awanturę! Ledwiem cały łeb wyniósł gdy zaczęła we mnie praskać sprzętami w kuchni! Diabli, nigdy nie przypuszczałem, jakie to niebezpieczne i pełne zabójczych przedmiotów miejsce!

Wilibald patrzył na rozmówcę z pobłażliwą ironią. Wszyscy wiedzieli, że Edgar i Hermina kochają się do szaleństwa, a jeżeli żona robi mu awantury o amory ze służbą, to nie jest temu z pewnością winna tylko jej wyobraźnia. Albo więc Edgar został rzeczywiście przyłapany na obmacywaniu jakiejś dziewki, albo skorzystał z takiego pretekstu, żeby nie narażać ukochanej Herminy na najmniejsze nawet niebezpieczeństwo.

– Ciekawe, czy kiedyś w końcu podadzą wieczerzę – mruknął, gładząc się po brzuchu. – Pięknymi słówkami Gilberta raczej trudno się nasycić.

W tej samej chwili earl klasnął w dłonie. Na stoły zaczęły wjeżdżać potrawy. Atmosfera natychmiast uległa rozluźnieniu, rozpoczęły się pierwsze głośniejsze rozmowy, prowadzone nieco na siłę, gdyż przemieszani ze sobą przy stołach Saksończycy i Normandowie mieli trudności ze znalezieniem wspólnych, w miarę bezpiecznych tematów. Jednak wino szybko zaczęło robić swoje. Języki się rozwiązały, zapanował gwar.

– Nie wiem, czy to był dobry pomysł – Gilbert pochylił się do diuka Ewarysta – żeby ich tak rozsadzić. Niektórzy Sasi słabo rozumieją po francusku, albo raczej udają, że tak jest, zaś z kolei nasi rycerze najczęściej ani w ząb nie znają ich mowy.

– Może to i dobrze – de Chardin skrzywił się. – Przynajmniej od razu się nie pobiją. Wyobrażasz sobie, earlu, że są w stanie rozmawiać tak, żeby się nawzajem nie podrażnić? Zbyt nas te psy... – ugryzł się w język. Nie wolno przy ugodowym Gilbercie używać takich słów. Słowa potrafią zdradzić boleśniej niż rozwiązła małżonka. – Zbyt nas miejscowi nienawidzą, żeby czegoś nie naszczekać między sobą...

Gilbert spojrzał bystro na rozmówcę. Czego spodziewać się po prostej szlachcie, jeżeli ten, który powinien świecić przykładem wciąż traktuje miejscową ludność jak stado niewolników. Z westchnieniem rozejrzał się po sali.

Za Wilibaldem stanął starszy wiekiem, przygarbiony pachołek, szczelnie okryty płaszczem. Długie siwe włosy wymykały się spod nasuniętego głęboko kaptura. Earl spojrzał z ciekawością. Do pilnowania poziomu wina w kielichach zatrudniano raczej młodych chłopców. Czyżby fortuna Wilibalda podupadła tak bardzo, że musi się posiłkować wysłużonymi ludźmi? Wzruszył w duchu ramionami – w końcu co za różnica... W tym momencie podchwycił spojrzenie starego. Te oczy... paląca nienawiść i groźba, duma i niezwykłe skupienie. To nie były oczy sługi. Kogo Cormick przywlókł ze sobą? Z pewnością coś knuje, jak zawsze. Pytanie tylko – co?

 

***

 

Kobiety, zgromadzone w północnym skrzydle zamku, zajęte dzieleniem się plotkami ze świata, posłyszały śpiewy i krzyki biesiadników. Uczta najwyraźniej nabierała rumieńców. Po chwili dołączyła do niewiast Henrietta, żona earla Gilberta, jako jedyna białogłowa obecna na zgromadzeniu.

– Znowu popiją się jak świnie – mruknęła z niechęcią. – Już mają nieźle w czubach.

– Co chcesz, kochana – zaszczebiotała Margot, towarzyszka diuka Ewarysta. – Po to się mężowie wpierw wadzą, żeby przy kielichach dochodzić do zgody. Dobrze choć, że jakowychś tancerek earl nie sprowadził.

– Dałabym ja mu! – warknęła Henrietta. – A raczej nie dałabym właśnie, i to z pół roku najmarniej!

Rozległy się śmiechy.

– A jakąś rozrywkę poza upijaniem się będą w ogóle mieli? – zaciekawiła się Gwynnet, żona Patryka z Coolsey, będąca w zaawansowanej ciąży. Kaleczyła nieco normandzką mowę, ale wyrażała się poprawnie. – Mojemu staremu to po prawdzie niepotrzebne, bo do szczęścia wystarczy mu w zupełności kawał dziczyzny i dzban z hipokrasem, ale inni...

– Gilbert sprowadził Bernarda de Ventadour na specjalne życzenie diuka Ewarysta – błyszczące oczy Henrietty zmatowiały i nabrały rozmarzonego wyrazu.

Rozległy się westchnienia.

– Nam raczej by go przysłał – odezwała się Katarzyna de Novarre. – Po co tym pijakom taki sławny śpiewak... Bo to są w stanie go docenić? – westchnęła. – Widziałam go raz. Piękny mężczyzna...

 

***

 

Earl nie miał chwili spokoju. Co trochę ktoś przepijał do niego albo podchodził zamienić kilka słów. Gospodarz po pierwszym kielichu wina zadowalał się jedynie źródlaną wodą. Chciał zachować jasny umysł. Patrzył z pewną niechęcią na szybko upijających się rycerzy. Cóż, może to potrzebne do porozumienia, wiadomo wszak, że przy kielichu łatwiej przychodzi zgoda. Oprócz niego tylko dwóch ludzi zdawało się zachowywać trzeźwość – Wilibald słynący z niezwykle mocnej głowy i Ewaryst de Chardin, który nie pił prawie wcale, siedział jedynie z kwaśną i ponurą miną. Gilbert zauważył, że dwaj wrogowie rzucają na siebie czujne spojrzenia, zupełnie jakby na coś czekali. Earla przeszedł dreszcz. Co to może znaczyć? A może zbyt się wszystkim przejmuje? Może to po prostu zwyczajna i zupełnie uzasadniona niechęć zwaśnionych stron?

Siedzący naprzeciwko Wilibalda Edward, hrabia de Gaye, jego najbliższy sąsiad i zaciekły wróg, spoglądał zaczepnie. Kilka razy próbował wciągnąć Cormicka do dyskusji, sprowokować do jakiejkolwiek odpowiedzi, ale trafiał na mur obojętności.

– Jakaś świnia – wystrzelił kolejny pocisk – ośmiela się włazić na polowanie w moje grunta. Jak kiedy złapię, każę za końskim ogonem...

Nie dokończył. Zabełkotał nagle i schylił głowę pod stół. Wilibald podkurczył nogi, kiedy de Gaye zrzucał nadmiar jadła.

– Niektórzy – powiedział do siedzącego obok Ademara de Cruiset – nic a nic nie pilnują swoich włości. Zgadzacie się ze mną?

Normand przez chwilę zastanawiał się, do czego może zmierzać ten wielki Sas. Doszedł do wniosku, że nie zaszkodzi potaknąć.

– Są takie przypadki.

– Gdyby mnie ktoś wlazł w dziedzinę i ośmielił się wyrzynać jelenie... – machnął ręką. – Szkoda gadać. A gwoli polowania...

Przerwał, gdyż przez gwar przebijać poczęły się delikatne dźwięki lutni. Do sali wszedł mężczyzna o godnej postawie. Szczupłe palce przebierały szybko po strunach instrumentu. Skłonił się earlowi i diukowi, po czym zasiadł u podnóżka Gilberta.

– Spójrzcie panie – Wilibald wskazał Ademarowi artystę. – Sam de Ventadour nas zaszczycił. Powiadają, że pan Bernard, aby zyskać tak wielką biegłość i sławę, musiał za młodu porwać jajo druidów.

– Jajo druidów? – Ademar zmarszczył brwi. – A cóż to za zjawisko? Nigdym o nim nie słyszał.

Wilibald roześmiał się.

– I nie dziwota. Opowieść ta pochodzi bowiem z czasów, gdy rządzili tu niepodzielnie pogańscy Brytowie. Wy, którzy zajęliście ten kraj całkiem niedawno, ani znacie, ani nawet chcecie znać podania wrosłe w naszą ziemię. Opowiedzieć wam?

Ademar skinął głową, uprzejmym uśmiechem okrasiwszy przytyk Sasa. Gdyby nie wyraźny rozkaz earla, odpowiedziałby grubianinowi w sposób, na jaki ten zasłużył. Wilibald z rozbawieniem obserwował wysiłek, z jakim de Cruiset zachował spokój.

– Bajęda ta, jak już rzekłem – podjął – pochodzi z dawnych czasów, ale jak twierdzą niektórzy, pogańska wiara jeszcze całkiem nie umarła, więc może nadal jest w tym nieco prawdy. Otóż jajo druidów zwane bywa także wężowym, znosi je bowiem pospólnie gromada węży. Nie jest to jednak zwykły pomiot, zagrzebany gdzieś w ziemi. O nie – przeciwnie – jajo owo wisi w powietrzu nad gadzią gromadą, podtrzymywane nieustannym sykiem. Kto chce bez nijakiego wysiłku zwyciężać we wszelkich zmaganiach turniejowych bitewnych, czy zyskać niezwykłą biegłość w sztukach, kto pragnie zyskać nieśmiertelną sławę i stać się ulubieńcem władców, winien takie wężowe gniazdo odnaleźć, podkraść się niepostrzeżenie i jajo porwać. Umykać potem trzeba ile sił, a rącze mieć nogi, by wściekłe bestie, rozżarte stratą, śmiałka na miejscu nie zagryzły. Omijać potem ów człowiek musi okolice, gdzie węże jajo zdobył, gady bowiem do końca swoich dni pamiętać go będą i czekać na sposobność, by dokonać zemsty. Sława i powodzenie Bernarda de Ventadour prosi się o opatrzenie jakąś legendą, a ta wydaje się do niego bardzo pasować. Jemu, jak słyszałem, wcale ona nie przypadła do gustu, ale tym bardziej wydaje się godna tak wielkiej postaci. Kto wie, może rzeczywiście zdobył swój dar gdzieś w leśnej głuszy...

– Zajmująca i piękna to bajka – Ademar z uznaniem pokiwał głową – a przy tym zabawna. Muszę ją opowiedzieć małżonce. Może utka jaki gobelin z przedstawieniem pana de Ventadour kradnącego nieszczęsnym gadom ich skarb. Muszę wam rzec, że moja ukochana posiada ogromny talent w dłoniach... Już sobie wyobrażam, jaki byłby Bernard wściekły, gdybym mu przesłał w darze podobny obraz...

Wilibald położył palec na ustach.

– Lepiej przestańmy już gadać, a posłuchajmy śpiewu trubadura, bo zaczyna on zerkać w naszym kierunku, a w spojrzeniu jego łatwo wyczytać wyrzut i niechęć. Gotów się jeszcze obrazić, a wtedy z pieśni nici.

– Istotnie – odparł szeptem Ademar. – Drażliwy jest i czuły ogromnie na swym punkcie.

Bernard de Ventadour chrząknął znacząco. Wszyscy wlepili w niego oczy. Powszechnie wiedziano, że śpiewak nie znosił, żeby ktokolwiek okazywał najmniejszy brak zainteresowania występem. Powiadano też, że nie ma na świecie równych mu kunsztem artystów, wyjąwszy może jedynie Bertranda de Born, którego Bernard nienawidził i którym pogardzał, z pełną zresztą wzajemnością. Był bardzo zawiedziony, że w uczcie nie biorą udziału kobiety. W końcu to ich spojrzenia i jawnie okazywane uwielbienie stanowi, poza korzyściami materialnymi, treść życia trubadura.

Rozejrzał się, westchnął z rezygnacją i uderzył palcami w struny. Słodki baryton wprawnie, acz z mniejszym niż zwykle zaangażowaniem, poprowadził opowieść o Tristanie, ułożoną swego czasu przez sławnego poetę Thomasa dla Alienor Akwitańskiej. Z rozrzewnieniem słuchali biesiadnicy tragicznej historii kochanków, zżymali się na niegodziwość olbrzyma Morholta, wzruszali szlachetnością króla Marka.

Diuk de Chardin, nadal ponury i skwaszony, przypatrywał się ludziom na sali. Jakże to bolesne, że kwiat normandzkiej szlachty pospolituje się z miejscowymi kundlami! Przeklęte saksońskie świnie zupełnie nie umiejące się zachować przy pańskim stole, dłubią w zębach nożami, czkają, bekają i pierdzą bez żenady! Z pewnością nie są w stanie docenić artyzmu wykonania utworu ani gestu Gilberta, który majątek wydał, żeby skłonić sławnego śpiewaka do występu przed saską tłuszczą! Uśmiechnął się krzywo. Ciekawe, co powiedzą, kiedy usłyszą następny utwór.

Trubadur zbliżał się do finału. Miękły zatwardziałe serca, poruszone opowieścią o mocy miłości sięgającej poza grób. Śpiewak zakończył pieśń cichym akordem, po czym ujął dzban. Zerwała się burza oklasków, żądano nowej pieśni. Bernard delektował się wyśmienitym burgundem, z rozkoszą słuchając wyrazów uznania. Pijał tylko wino. Piwem, napojem miejscowych, gardził. Nie dlatego bynajmniej, aby był mu wstrętny jego smak. Po prostu słyszał, że Bertrand de Born je lubi.

Edgar z Killarmy przechylił się do ucha Wilibalda.

– Mówiąc prawdę – mruknął – to wolałbym, żeby sprowadzili tu wschodnie tancerki, a przynajmniej kilku błaznów zamiast tego smętnego durnia. Nic a nic nie jest ucieszny, a ja w dodatku po francusku rozumiem tylko piąte przez dziesiąte.

Wilibald w odpowiedzi uśmiechnął się krzywo i rozłożył ręce w bezradnym geście. Nadstawił kielich, a kiedy stary sługa dolał trunku, pan z Cormick powstał.

– Zdrowie i pomyślność dla earla Gilberta, naszego nieocenionego gospodarza – zawołał gromkim głosem – zdrowie szlachetnego diuka Ewarysta i wszystkich obecnych, a osobliwie poety i pieśniarza wszechczasów, pana de Ventadour! Za przyjaźń i pokój. I za następną pieśń znamienitego artysty.

Skierował się ku podwyższeniu. Strażnicy za plecami earla poruszyli się niespokojnie, jednak zastygli, uciszeni niecierpliwym machnięciem dłoni Gilberta.

– Drogi earlu, szlachetny diuku! – Wilibald rozłożył ręce szerokim gestem. – Uściśnijmy sobie dłonie i ucałujmy po bratersku! Wypij, Gilbercie, ten kielich do dna, by pokazać, że nie są ci wstrętne proste saskie obyczaje!

Gilbert, zaskoczony niespodziewaną serdecznością człowieka, o którym sądził, że przyjechał raczej wszcząć walkę niż być orędownikiem pokoju, z ochotą przyjął uścisk i pocałunek, po czym opróżnił podane naczynie. Nie mniej zdumiony był diuk de Chardin. I on padł w objęcia Wilibalda, szybko się jednak uwolnił. Kiedy Sas wrócił na miejsce, Ewaryst skinął na trubadura i rozkazująco uniósł brwi. Bernard przybladł wyraźnie, ale kiedy zaczął śpiewać, głos miał jak zwykle pewny i dźwięczny. Po pierwszych kilku wersach Gilbert drgnął i ze zdumieniem spojrzał na pieśniarza. To, co słyszał, z pewnością nie było zamówionym poematem o pierwszej wyprawie krzyżowej!

Killarmy znowu trącił Wilibalda.

– Co prawda niewiele rozumiem w ich psim języku, ale czy ten podły grajek nie śpiewa o plugawcu Wilhelmie Bękarcie? I bitwie pod Hastings?

– Nie mylisz się, Edgarze – Cormick zmrużył oczy, jego wzrok nabrał wyrazu lisiej przebiegłości. – Ten dureń właśnie o tym śpiewa...

Wśród saskiej szlachty zaczęło się poruszenie. Znający francuską mowę tłumaczyli mniej jej świadomym sens słów. Sławiła ona szlachetność i dzielność wojsk Wilhelma Zdobywcy, Sasów zaś ukazywała w świetle zgoła plugawym. W miarę trwania pieśni wzmagał się gwar, a kiedy znieważony został król Harald, że niby to zginął przydybany z opuszczonymi portkami w krzakach, gdzie tkwił sparty od strachu żołądkową niemocą, w stronę trubadura poleciał wielki gąsior z winem. Bernard w ostatniej chwili zdołał zasłonić głowę lutnią. Gliniane naczynie rozprysło się bryzgając na wszystkie strony zawartością, a z instrumentu poszły drzazgi.

Cedric z Coolsey wyrżnął pięścią w stół z taką siłą, że pękła solidna dębowa deska.

– Zdrada! – wrzasnął na całe gardło.- Zdrada i potwarz! Hańba!

– Hańba! – zawtórowały mu liczne okrzyki.

Earl Gilbert ze zdumienia był jak sparaliżowany, chwilowo niezdolny do działania. Wzrokiem poszukał ratunku u Ewarysta de Chardin, ale napotkał jedynie drwiące spojrzenie.

Tymczasem Cedric wskoczył na stół.

– Saksończycy! – ryknął – Szlachetni Sasi! Zaproszono nas do gniazda żmij, żeby niby to dochodzić do porozumienia! Tak nam powiedziano! A co spotyka nas w zamian za dobrą wolę? Normandzkie wieprze znieważają pamięć naszych ojców!

Gilbert przemógł wreszcie słabość. Zerwał się z miejsca, z całej siły kopnął zamarłego w przerażeniu Bernarda de Ventadour. Ten drgnął niczym przebudzony z głębokiego snu i na czworakach zaczął umykać ku drzwiom.

– Zachowajcie spokój! – Głos earla przedarł się przez narastający zgiełk. Strażnicy zajęli miejsca po obu bokach pana. – Wierzajcie mi, nic o tym wszystkim nie wiedziałem! Uspokójcie się, proszę!

Jego głos utonął we wrzawie. Jeszcze przed chwilą przemieszani, biesiadnicy znaleźli się w jednej chwili po przeciwnych stronach sali, przedzieleni rzędami ław i stołów. Dobrze, że zabroniłem przynosić na ucztę broni, pomyślał Gilbert. W tej samej chwili po obu stronach błysnęły ukryte w fałdach szat sztylety, miecze, kordy, a nawet krótkie topory. Cedric z Coolsey nadal stał na stole wrzeszcząc co sił w płucach.

Wilibald, stojący pośrodku grupy Sasów, przywołał swojego pachołka i coś do niego powiedział. Ten odrzucił do tyłu kaptur.

– Cisza! – rozległ się niesamowicie głośny okrzyk. – Spokój! Zamknij się wreszcie, Cedric i złaź na dół!

Zapadła kompletna cisza. Cedric wprawdzie nie zszedł ze stołu, ale umilkł z otwartymi ustami. Stary pachołek zrzucił płaszcz z ramion. Ukazała się biała lniana szata.

– Druid?! – szepnął ktoś głosem nabrzmiałym przestrachem. – Prawdziwy druid?

Starzec nie spiesząc się wstąpił na ławę, z niej na stół, bezceremonialnie zepchnął na ziemię osłupiałego Cedrica. Wszyscy obecni wlepili w kapłana osłupiały wzrok. Jedynie dwóch ludzi, zamiast wpatrywać się w starca, patrzyło sobie w oczy. Wilibald oraz diuk de Chardin.

Earl Gilbert zrozumiał, że stracił jakikolwiek wpływ na wydarzenia. W rozpaczy postanowił poddać się ich biegowi. Żywił nadzieję, że może staremu druidowi uda się jakoś uspokoić zwaśnione strony. Jednak już pierwsze słowa rozwiały złudzenia.

– Saksońscy panowie! – zawołał kapłan wielkim głosem. – Pełni najlepszych chęci, wiedzeni miłością do swego kraju, zgodziliście się przybyć na spotkanie w jaskini smoka, gotowi zapomnieć o upokorzeniach i urazach! Wielu z was, ufnych w rycerskie słowo earla, przywiodło rodziny, aby dać świadectwo dobrej woli. Lecz co spotkało was w zamian? Oto zdradzieccy najeźdźcy, którzy od półtorasta lat gwałcą wasze prawa, występują przeciwko wolności, odmawiają wam prawa do życia, odwdzięczają się dziś za położone w nich zaufanie obelgą tak wielką, że gdyby zmieniła się w kamień, zgniotłaby w pył ten zamek i wszystkie siedziby Normandów!

Gilbert otworzył usta, żeby zaprotestować, jednak opanowało go dziwne osłabienie. Zamiast słów z gardła wydobył ledwie słaby skrzek. Tymczasem druid wbił w niego spojrzenie i wołał dalej.

– Kto według was ponosi winę za doznaną zniewagę? Nikt inny jak on! – wyciągnął rękę w stronę podwyższenia, na którym pobladły nagle earl oddychał z trudem szeroko otwartymi ustami. – Hańba mu!

– Hańba! – rozległ się zgodny krzyk Sasów.

Stało się jasne, że zajście nie zakończy się pokojowo. Normandowie skupili się ciaśniej, gotowi do walki.

– Śmierć przeniewiercy! – druid zacisnął wyciągniętą dłoń w pięść.

Gilbert poczuł duszący ucisk w piersi i płomień ogarniający ciało od dołu brzucha. Czas wokół jakby się zatrzymał. Przed sobą widział jedynie wyciągniętą rękę pogańskiego kapłana i jego gorejące nienawiścią oczy. Miał wrażenie, że unosi się w powietrzu, zaczyna sunąć do tyłu, a wszystko oddala się od niego nieskończenie powoli. Wykrzywione wściekłością i nienawiścią twarze zaczęły blednąć, by za chwilę zasnuć się ciemnym oparem. Zaskoczył go nagły ból w plecach i tyle głowy. Runął bezwładnie na ziemię, przelewając się niby na wpół wypełniony wodą bukłak.

Pierwszy rzucił się do walki Edward de Gaye. Spojrzał na trzymany w dłoni długi sztylet, zatknął go za pas, wyrwał stojącemu obok rycerzowi miecz, zawinął nim, po czym z wrzaskiem runął w stronę druida. Stal błysnęła mętnie i wyciągnięte ramię starca odskoczyło od tułowia, by z głuchym stukotem spaść na deski. Trysnęła struga krwi. Kapłan zwinął się, upadł i natychmiast skonał przyszpilony do stołu morderczym sztychem. Kiedy de Gaye szarpał się z ostrzem uwięzionym między ściśniętymi śmiertelnym skurczem żebrami, doskoczył doń z wyszczerzonymi zębami Patryk z Coolsey, przyrodni brat Cedrica. W mgnieniu oka Edward upadł bryzgając posoką z rozerżniętego gardła.

Salę wypełnił bojowy wrzask. Rozżarci widokiem krwi wojownicy rwali się do siebie. Na środku pomieszczenia utworzyło się kłębowisko ciał. W powstałym ścisku trudno było używać mieczy inaczej niż do zadawania krótkich sztychów, a topory okazały się właściwie bezużyteczne. W ruch poszły głównie sztylety i noże używane do krojenia mięsiwa.

Wilibald pozostał nieco na uboczu. Dopadł rycerza w barwach Templariuszy szykującego się zadać z boku cios któremuś z Sasów, przycisnął zakonnika ławą do ściany i kopał unieruchomionego w podbrzusze, aż nieszczęśnikowi oczy wyłaziły na wierzch. Kiedy skończył, Templariusz zwinął się wymiotując, by upaść prosto pod stopy walczących. Wilibald ogarnął szybkim spojrzeniem bitwę oraz podwyższenie, na którym bez ruchu stał diuk de Chardin obserwujący walczących z dziwnym drapieżnym uśmiechem. Saksończyk porwał upuszczony przez Templariusza sztylet i cisnął nim w kierunku Ewarysta. Chybił o włos. Diuk drgnął jak obudzony z głębokiego snu i błyskawicznie dopadł drzwi. Zniknął za nimi dokładnie w chwili, kiedy następny sztylet podążał ciśnięty tym razem pewną ręką Edgara z Killarmy. Cormick rzucił się za diukiem, jednak miał przed sobą kłąb walczących. Już jakaś ręka sięgała ku jego gardłu. Już z drugiej strony błyskała iskra noża. Nie miał innego wyjścia, jak porzucić pościg i wdać się w bijatykę.

 

***

 

Nad ranem doszedł z ran Kieran Mudroch zwany Gwałtownym. Zostało ich w lochu sześciu żywych. Sześciu spośród trzydziestu ośmiu Sasów obecnych na uczcie. Żaden nie był cały. Kilku podczas odprowadzania przez straż do celi zostało zakłutych przez rozżartych bitewną gorączką Normandów, zanim Ademar de Cruiset przybiegł na odsiecz z czeladzią i odciągnął morderców.

W najlepszej chyba kondycji był Wilibald. Poza paroma niegroźnymi cięciami miał jedynie zapuchnięte oko i wybitych parę zębów. Teraz, krzywiąc się niemiłosiernie, badał palcami dziąsła.

– Jak mogło do tego dojść? – mruknął niewyraźnie. Nie bardzo było wiadomo czy mówi o tragicznych wydarzeniach, czy o stanie swojego uzębienia.

Patryk z Coolsey pojął kwestię jednoznacznie. Uniósł się na łokciu, stękając z bólu. Podciągnął lewą nogę, która poniżej kolana stanowiła krwawy ochłap najeżony odłamkami kości. Wyglądała jak tusza wołowa oprawiona przez pijanego rzeźnickiego czeladnika.

– Jak? – syknął. – Pytasz jak? Powiem ci! – dyszał przez chwilę. Oczy błyszczały mu gorączką. – Te śmierdzące normandzkie świnie zwabiły nas tutaj, żeby urządzić rzeź!

– Wątpię – odezwał się z kąta Edgar z Killarmy. – Na pewno nie earl Gilbert. To był człowiek honoru. Gdyby nie ten twój przeklęty druid – zwrócił się z goryczą w głosie do Wilibalda – wszystko mogło się jakoś ułożyć. Po co on zamordował earla, co? A jeśli już, to nie mógł zabić także tego padalca de Chardina?

Wilibald wzruszył ramionami, wyciągnął palce z ust.

– Jakże mogę brać na siebie odpowiedzialność za poczynania druidów? Miał zapewnić nam ochronę, ostrzec w razie niebezpieczeństwa, ale wyszło zupełnie inaczej...

– Wyszło?! – wściekł się Patryk. – Wyszło?! Druidom, niech mnie diabli, samo nic nie wychodzi! Musiał mieć jakiś swój cel. Nawet w tym, że dał się zaszlachtować jak wieprzek! Od początku byłem przeciwny sprowadzaniu tego cudaka na rozmowy! Pogańska świnia! Zrobił to, żeby nasz pogrążyć! Pewnie nienawidził Sasów tak samo jak Normandów! Mówiłem, że nie wolno ufać wyznawcom starej wiary! Nieraz już pokazali, że dla nich Normand i Saksończyk to jedno. Pamiętasz buntownika Locksleya? Ledwo sprzymierzył się z bandami z lasu, ledwie nauczył się czcić te ich duchy, zaraz zaczął rżnąć i rabować po równi i nas, i zwolenników Jana bez Ziemi.

– Gdyby go w czas nie powiesili Francuzi, niechybnie my sami musielibyśmy na niego zapolować! – dorzucił Edgar. – On też, jak powiadają, włóczył ze sobą w bandzie jakiegoś druida. Widać ich towarzystwo nie wychodzi na zdrowie chrześcijanom.

Cormick nie podjął dyskusji. Umościł się najwygodniej jak mógł na garstce przegniłej słomy, odwrócił plecami i zasnął, albo udawał, że śpi. Edgar obrzucił go nieprzychylnym spojrzeniem. Zawsze raczej lubił Wilibalda, ale teraz poczuł do niego niechęć. Spojrzał na lewą rękę, owiniętą w brudną szmatę. Skrzywił się boleśnie. Zostało mu tylko pół dłoni, a i tę resztkę cyrulik będzie pewnie musiał uciąć. Jaki cyrulik, żachnął się nagle, toż prędzej doczeka się tutaj szubienicy niż lekarza! Pod ścianą jęczał nieprzytomny Jan Mudroch, brat zmarłego Kierana. Rudolf z Hoak nie brał udziału w rozmowie. Przez strzępy podartego odzienia badał głębokie rany w okolicach żeber i rozpłatane na pół udo.

– Chyba długo nie pociągnę – mruknął.

Leżący obok niego Wilfrid Adlensburg otworzył szeroko oczy.

– Jak tu ciemno – szepnął. Na jego białych niczym opłatek ustach pojawiła się różowa piana. – Jak ciemno... i zimno...

Za malutkim okienkiem mizerny deszczowy dzień dźwigał się ku południu.

 

***

 

– No i jak z nami będzie, mój drogi Cormick? – głos diuka spływał jadowitą drwiną. Siedział rozparty za stołem, z nogami swobodnie wyciągniętymi przed siebie. Bawił się długim srebrnym łańcuchem misternej roboty, przelewając go z jednej dłoni w drugą.

Wilibald poruszył ramionami. Sznur na skrępowanych z tyłu nadgarstkach wpijał się niemiłosiernie w ciało.

– A cóż to za pytanie, drogi de Chardin? – uniósł brwi. – Czyżbyś w głębi duszy planował zerwanie naszego układu?

Ewaryst zmrużył oczy, na jego wargach pojawił się drwiący uśmiech.

– Tak, do diabła! Planuję podobne posunięcie i muszę ci powiedzieć, że wcale tego nie czynię w głębi duszy!

– Jakie są po temu powody? Oczywiście jeśli wolno spytać.

– Wolno! Powodów jest kilka, a jeden ważniejszy od drugiego. Po pierwsze, jakoś nie mogę zapomnieć, że cisnąłeś we mnie nożem. Gdyby udało ci się trafić...

– Gdybym chciał trafić – przerwał mu Wilibald – nie rozmawialibyśmy teraz. Chciałem ci tam, na sali, tylko przypomnieć, że masz w końcu wezwać sieciarzy...

– Po drugie – ciągnął de Chardin, jakby nie słyszał słów więźnia – stwierdziłem u ciebie przerażający brak zaufania. Według twoich zapewnień pani Cormick miała przebywać w waszej rodowej siedzibie. A gdzie jest naprawdę? Bo nie tam przecież.

– Nie omieszkałeś tego sprawdzić, co? – Wilibald skrzywił się ironicznie. – A o ile znam twoje sposoby, zapewne przy tym sprawdzaniu mój kasztel poszedł z dymem?

Diuk potrząsnął głową, skierował na rozmówcę wzrok pełen smutku i współczucia.

– Rzeczywiście, przy przeszukaniu ktoś nieopatrznie zaprószył ogień w stajniach, a sam wiesz, że w twoim zamku było z nich bardzo blisko do części mieszkalnej... Ale zapewniono mnie, że to tylko wypadek. Trzecim i najważniejszym powodem zerwania przez mnie umowy jest to, że jakoś nie wyobrażam sobie, bym mógł puścić cię wolno i pozwolić, żebyś nadal mógł knować przeciwko księciu Janowi. I mnie przy okazji.

Przerwało mu pukanie do drzwi. Wszedł dowódca straży.

– Wasza miłość – oznajmił – żona Patryka z Coolsey powiła przed pacierzem dziecko. Chłopca. Czy w związku z tym wydacie jakieś rozkazy?

Ewaryst zmarszczył brwi.

– Rozkazy zostały już wydane – warknął. – Co zrobiliście z synami saskich wieprzy?

– Powieszeni na dziedzińcu, według rozkazu!

– Skąd więc to głupie pytanie?

– Bo nijak powiesić noworodka na powrozie.

– Czyżbym słyszał w twym głosie wyrzuty sumienia? – de Chardin uniósł brwi.

– Nie, diuku, ależ nie – zbrojny cofnął się ze strachu o krok – jednak powróz jest zbyt gruby, żeby...

– Diabli – warknął Ewaryst – mam cię uczyć twojej roboty? Zadzierzgnij pomiot na rzemyku, a potem na dowiąż powróz i na szafot! Wszystko wam trzeba tłumaczyć?! Wykonać!

Dowódca straży kiwnął głową i delikatnie zamknął drzwi.

Wilibald patrzył na diuka spod zmrużonych powiek, napiął mięśnie, jakby chciał zerwać więzy. Ewaryst ze znudzoną miną bawił się łańcuchem. Po dłuższej chwili w północnym skrzydle zamku rozległ się straszliwy, pełen bólu krzyk kobiety.

Wilibald rozluźnił skrępowane ramiona.

– Zapłacisz za to! – oznajmił spokojnie. – Za to i wymordowanie wszystkich tych niewinnych dzieci!

– Zapłacę? Ciekaw jestem, komu?

– Mnie!

– Tobie? A to paradne! – diuk zaniósł się niepohamowanym śmiechem. – Zając w potrzasku szczerzy zęby do myśliwego! Zaiste twoja bezczelność jest niesamowita! – spoważniał nagle i rzekł groźnie – Nie strasz mnie, robaku, bo cię rozgniotę! Czymże jesteś bez swojego druidzkiego przyjaciela, no czym? Muchą miotającą się bezsilnie w pajęczej sieci! Głupcze! Swoją drogą myślałem, że sławetni druidzi mają twardsze życie. Słyszałem, iż niezmiernie trudno ich zabić. Ten zaś padł jak zarżnięta gęś, ledwo de Gaye go dotknął. Nawet nie próbował się bronić. Słabiutko się spisał. oj słabiutko, nie uważasz?

Wilibald patrzył na diuka z krzywym uśmiechem. De Chardin pod wpływem tego spojrzenia poczuł niepokój.

– Taka była rola tego człowieka, Ewaryście – głos Cormicka brzmiał niespodziewanie łagodnie, jakby przemawiał do dziecka, a nie do groźnego przeciwnika. – On miał umrzeć. Co więcej, to nie był żaden druid, ale jedynie sługa prawdziwych kapłanów, wybrany i przyuczony do tego zadania.

– Zwykły sługa? – Ewaryst pokręcił z niedowierzaniem głową. – Zwykły sługa, a zdolny był zabić człowieka nawet go nie dotykając? Nie kłam, Sasie! To musiał być pogański żyrzec!

– Sługa – powtórzył Wilibald. – A Gilberta zabił nie on, lecz trucizna w winie, które mu podałem przy braterskim uścisku! Druidzi, drogi Ewaryście, nie zabijają ot tak sobie. Im właściwie w ogóle zabijać nie wolno, o czym możesz nie wiedzieć... Chociaż pod waszymi rządami musieli nauczyć się czynić wbrew własnym naukom. Gdyby chodziło o zwyczajne zerwanie obrad, wiedz, że to ty padłbyś ofiarą zamachu. Ta sprawa ma swoje drugie dno...

– Jakie drugie dno? Nie uratujesz życia zagadkami! Dziś jeszcze zawiśniesz wraz z resztą saskiej tłuszczy!

– Powywieszasz nas? Wbrew temu, do czego się zobowiązałeś?

– Słowo dane saskim świniom warte jest dokładnie tyle, ile powietrze zepsute przy jego wypowiadaniu – Ewaryst cisnął srebrny łańcuch na stół. I nie wierzę w żadne drugie dno w tej sprawie. Nie ma go!

– Jest. Przekonasz się o tym niebawem.

– Jeżeli nawet, psie, ty tego na pewno nie zdążysz zobaczyć!

 

***

 

Do celi wtargnęło kilkunastu żołnierzy. Dowodzący nimi sierżant stanął w rozkroku.

– No, saksońskie pomiotło – zagrzmiał – zaraz was będziem oprawiać!

Wśród więźniów zapanowało poruszenie. Ci, którzy byli w stanie, podpełzli do towarzyszy, skupili się w ciasną gromadkę pod ścianą celi.

– Co z naszymi rodzinami? – rozległ się okrzyk.

Na twarzy sierżanta zagościł obleśny uśmiech.

– Synków swoich obaczycie w drodze na egzekucję, to mogę wam obiecać. A co do waszych żonek? Cóż, szlachetnie urodzeni postarają się, by niebawem wydały na świat zdrowe, normandzkie potomstwo! Z tego, co mi wiadomo, niektórzy zaczęli się o to starać już dzisiejszej nocy! Kto wie, może mnie i moim chłopcom też coś skapnie?

– Świnie, zdradzieckie kurwie syny! – zawył Patryk z Coolsey. – Zaraza na was i przekleństwo!

Dowódca żołnierzy wzruszył obojętnie ramionami, skinął na podwładnych, którzy natychmiast otoczyli grupkę Sasów.

– Ruszać się, gadzie! – jeden ze strażników kopnął leżącego bez ruchu Wilfrida z Adlensburga. – Wstawaj, czas na ciebie!

– On nie żyje, głupcze – powiedział spokojnie Edgar. Pod pozornym opanowaniem, w jego głosie można było wyczuć napięcie graniczące z szaleństwem. – Nie potrafisz uszanować nawet majestatu śmierci?

Sierżant podszedł do pana z Killarmy, spojrzał mu głęboko w oczy.

– Nie ma majestatu śmieci – zdarty od wydawania komend głos wydawał się w tej chwili niesłychanie aksamitny i ciepły. – Przekonasz się o tym niebawem. Majestat śmierci wyniósł się z tego zamku z chwilą, kiedy zaczął tu dowodzić diuk de Chardin. Razem z nim znikła litość, współczucie, wszelka godność, a nawet zwykła przyzwoitość. Trzeba było nie zabijać mojego earla!

 

***

 

Diuk Ewaryst z okien komnaty obserwował pochód ponurego konduktu. Wśród jęków i złorzeczeń strażnicy wlekli poranionych Sasów, spośród których jedynie Edgar z Killarmy w miarę pewnie trzymał się na nogach, przyciskając do piersi rękę owiniętą w przesiąkniętą krwią szmatę. Trzech pozostałych wisiało bezwładnie na prowadzących ich żołnierzach.

Grupa więźniów wolno przesuwała się ku szafotowi, ustawionemu za załomem muru, we wschodniej części dziedzińca. Stał już na nim Wilibald z pętlą założoną na szyję. De Chardin bardzo był ciekaw reakcji Sasów, kiedy zobaczą, co kryje się za wysuniętym węgłem. Zawiódł się. Nie podniósł się ani jeden głos protestu, ani jeden okrzyk. Pustymi, suchymi oczami patrzyli na trupy swoich dzieci. Zatrzymali się tylko, nie bacząc na poszturchiwania eskorty i patrzyli. Obiecano im, że zobaczą swoich synów i słowa dotrzymano. W tej właśnie chwili człowiek w katowskim płaszczu podciągał następny sznur. Na jego końcu zwisało posiniałe ciałko niemowlęcia.

Z okna w północnym skrzydle wysunęła się blada niewieścia twarz.

– Patryku, to nasz synek! – słaby głos przez wrzaski żołnierzy dotarł do uszu Coolsey’a.

– Jezu Chryste – wyszeptał pobladły Patryk. – Jezu Chryste!

– Patryku, pomścij go – głos kobiety załamał się w rozpaczliwym szlochu.

– Śmierć! – okrzyk Edgara z Killarmy przetoczył się po dziedzińcu. – Śmierć!!!

Z niedowierzaniem diuk de Chardin patrzył, jak pozbawieni przed chwilą wszelkich sił więźniowie podrywają się do walki. Patryk z Coolsey, nie zważając na ból, nie czując go nawet w tej chwili, chwycił taszczących go strażników za szyje, zaparł się na zdrowej nodze i wyrżnął ich głowami o siebie. Rozległ się ohydny trzask pękających kości. Edgar z Killarmy wyrwał włócznię stojącemu obok żołnierzowi. Zanim tamten zdołał cokolwiek zrobić, rozpłatał mu końcem żeleźca gardło, po czym wbił broń w plecy zbrojnemu przed sobą. Jan Mudroch, choć osłabiony wielkim upływem krwi, wykrzesał z siebie tyle siły, żeby rzutem ciała paść na podtrzymującego go zbrojnego i wgryźć mu się w gardło. Żołnierz runął na ziemię z okropnym wyciem, miotając na wszystkie strony rękami i nogami, jednak Mudroch nie puszczał – przeciwnie, jak młody wilk, który poczuł pierwszą w życiu krew, chwycił głębiej, mocniej zacisnął szczęki. Rudolf z Hoak zawisł całym ciężarem, ściągnął na siebie strażnika, przetoczył się po nim, wyłuskał mu z dłoni miecz i, nie mogąc się unieść ani w niewygodnej pozycji zadać śmiertelnego ciosu, głowicą broni grzmocił wrzeszczącego w niebogłosy mężczyznę.

Wszystko rozegrało się w mgnieniu oka. Zaskoczenie eskorty, złożonej z zaprawionych w boju najemników, nie trwało długo. Już po chwili Patryk zwisł bezwładnie porażony uderzeniem końcem włóczni w potylicę, Jan Mudroch bluznął krwią z rozerżniętego boku i osłabił chwyt zębów na gardle ofiary, a Rudolf wił się przyszpilony sztychem do kamieni dziedzińca. Jedynie Edgar, mający sprawne nogi, skorzystał z zamieszania, żeby wyrwać się na otwartą przestrzeń. W zdrowej prawicy dzierżył wyrwany któremuś strażnikowi miecz. Rozpoczęła się krwawa gonitwa. Żołnierze zupełnie nie potrafili dać sobie z nim rady. Zamiast bowiem starać się znaleźć jakąś osłonę dla pleców, by dać odpór ścigającym, sam biegał za nimi po całym dziedzińcu, a kto odważył się do niego zbliżyć, padał jak rażony piorunem.

– Wyjdź, de Chardin! – wrzeszczał. – Wyjdź, ty rzeźniku, morderco!

– Jakby diabeł w niego wstąpił – szepnął do siebie przerażony sierżant. Jak urzeczony rozszerzonymi oczami patrzył z podziwem na to, czego dokonywał doprowadzony na skraj szaleństwa Saksończyk.

Wilibald balansem ciała spróbował uwolnić szyję od stryczka, żeby, nawet ze skrępowanymi rękami, pobiec na pomoc walczącemu panu z Killarmy. Zaraz jednak ucisk na gardle wzmógł się, zatamował dopływ powietrza.

– Spokojnie, gołąbku – owionął go cuchnący oddech kata. – Dokąd chcesz polecieć?

Tymczasem Edgar szalał. Mimo ciężkich ran, zalany krwią swoją i prześladowców, poruszał się z niesłychaną zwinnością. Wyglądał niczym demon zemsty, tym bardziej, że z ust zaczął toczyć pianę, zupełnie jak w opowieściach o wikińskich berserkerach. W żołnierzach upadł duch. Już nie próbowali zabić rozżartego Sasa, ale starali się raczej unikać bezpośredniego z nim spotkania.

– Łucznicy! – rozdarł się sierżant, otrząsnąwszy się z zapatrzenia. – Łucznicy z murów, natychmiast do mnie!

Ciężkie buty załomotały po deskach pomostu i schodów na bramnej wieży.

Diuk de Chardin odwrócił się od okna. Klasnął w ręce.

– Wszystkich na stryczki, trupy też – powiedział do pachołka. – Niech powiszą przez noc. A jutro do południa zdjąć ścierwo i cisnąć do rzeki.

 

***

 

Tej nocy Ewaryst spał bardzo źle. Zapadał w krótkotrwałe drzemki, przewracał się z boku na bok, wciąż znajdował się na męczącej granicy między snem a jawą, kiedy to przychodzą dziwne wizje i niechciane myśli. Zbyt wiele się w ostatnim czasie zdarzyło, aby nie odcisnąć piętna na duszy diuka. Nawet na tak zatwardziałej duszy jak jego. Zawsze z dumą podkreślał, że nie spędzają mu snu z powiek najkrwawsze bitwy i widok najgorszych okrucieństw, tymczasem dziś jakoś nie mógł zasnąć.

Westchnął, przekręcił się na drugi bok. Jak to dobrze, że zdołał udaremnić zamierzenia Gilberta. Zjednoczenie Normandów i Sasów w jeden naród? Cóż za nonsens! To nigdy się nie uda! To po prostu nie może się udać – toż jakby chcieć wymieszać wodę i oliwę w jeden płyn!

Zdawało mu się, że przysnął na chwilę, kiedy zbudził go jakiś dźwięk, skrzypnięcie czy lekkie stuknięcie, tego nie był pewien. Zdarzają się takie rzeczy w pierwszym, płytkim jeszcze śnie. Znowu zamknął oczy, jednak w tym samym momencie poderwał go cichy głos.

– No i jak z nami będzie?

Ewaryst usiadł na łożu, a ręka sama powędrowała ku wezgłowiu, gdzie spoczywać powinien długi sztylet.

– Nie masz tam czego szukać – głos wydawał się znajomy. Przerażająco znajomy. – Zresztą czego chciałbyś dokonać marnym rożnem?

Sztylet, rzucony przez intruza, z brzękiem upadł pod nogi diuka. Odruchowo schylił się, żeby go podnieść, ale natychmiast zrezygnował z zamiaru. Czuł, że tym razem żaden oręż nie zapewni mu bezpieczeństwa.

– Ktoś ty?

Wiedział doskonale, jak brzmi odpowiedź. Zadał pytanie tylko po to, żeby przekonać się, iż potrafi dobyć słów z piersi.

Od zrębu kominka oderwała się rozmyta w mroku postać, dorzuciła kilka drew do żaru na palenisku. Po chwili w pełgającym świetle ukazała się okrągła twarz Wilibalda.

– Zgiń, maro, przepadnij! – de Chardin uczynił znak krzyża.

– Nie odegnasz mnie tym gestem, Ewaryście.

– Przecież... przecież – diukowi na chwilę zabrakło tchu. – Przecież powinieneś być... powinieneś być tam! – wyrzucił gwałtownie wskazując w stronę okna wychodzącego na dziedziniec.

– Oczywiście, masz rację. Powinienem być teraz tam i wraz z innymi dyndać sobie wesoło na wietrze oraz życzyć krukom smacznego. Jednak, jak łatwo zauważyć, jestem tu!

– W jaki sposób?... Czy to sen?

– Sam powiedziałeś przy naszym ostatnim spotkaniu, że trudno jest zabić druida. Cóż znaczy zwykły stryczek w porównaniu z próbą trumny, kiedy całą noc trzeba przeleżeć w sarkofagu wypełnionym wodą, w dodatku z kupą kamieni zsypaną na piersi. Albo próbą skały... Ech – machnął ręką – nieważne. A czy to wszystko, co teraz się dzieje jest snem? Co za różnica? Co w końcu jest snem, a co jawą? Najważniejsze, że rozmawiamy ze sobą.

– Mam rozumieć – de Chardin zachrypiał, odchrząknął – że jesteś druidem?

– Nie inaczej.

Diuk przez dłuższą chwilę trawił tę wiadomość. Sen czy nie sen, warto dowiedzieć się jak najwięcej. Wilibald chyba nie zamierza pozbawić go życia, skoro rozpoczął rozmowę. Poczuł się nieco pewniej.

– Skoro tak, dlaczego nie użyłeś mocy, aby uratować towarzyszy, swoich ludzi tam, na uczcie?

Wilibald założył ręce na piersi.

– A jak sobie wyobrażasz, że miałbym to zrobić? Jestem kapłanem, nie bogiem. Cudów czynić nie umiem. Skoro walka raz się zaczęła, nikt nie mógł jej przerwać. Mogłem jedynie zapobiec tragedii oszczędzając earla Gilberta. Lecz to, jak sam wiesz, nie leżało ani w moich, ani tym bardziej w twoich zamiarach. Widzisz, Ewaryście, problem w rozwiązaniu tej zagadki leży w tym, że do wczorajszego dnia wcale nie uważałem, żeby owych sasów za swoich ludzi... Wręcz przeciwnie – byli dla mnie takimi samymi najeźdźcami jak wy, przybysze z kontynentu, jak przedtem Duńczycy, a jeszcze dawniej Rzymianie.

– Nie pojmuję tego, co mówisz – szepnął zdumiony de Chardin. – Przecież wasze stare wierzenia...

– Mówiłem przecież, że cała sprawa ma swoje drugie dno, ale nie chciałeś mnie wysłuchać. Daj spokój! – rzucił ostro, a diuk, który szykował się podjąć leżący wciąż pod jego nogami sztylet, zastygł w pół ruchu i wyprostował się powoli. – Lepiej pobaw się swoim łańcuszkiem. Wiem, że pomaga ci w rozmyślaniach. Tak – roześmiał się. – Dużo o tobie wiem!

Ewaryst sięgnął na zydel przy łożu, gdzie zwykł kłaść ulubiony łańcuch. Bezwiednym ruchem owinął go dookoła dłoni.

– Czego chcesz? Czego ode mnie chcesz, zjawo, czymkolwiek jesteś?

– „Czego chcesz ode mnie?” zapytała żaba bociana – zadrwił Wilibald. – Zaraz wszystkiego się dowiesz. A jeżeli nie będziesz mi przerywał głupimi pytaniami, nie będzie to trwało zbyt długo.

Pogładził dłonią siną pręgę na szyi, zanim przemówił.

– Od czasu najazdu plemion saksońskich istnieje tajne stowarzyszenie. Dokładnie rzecz ujmując powstało ono po tym, jak Vortigern Chudy zdradził swój lud i sprzymierzył się z saskimi plemionami, aby zyskać władzę na wyspie. Urządzono wtedy rzeź celtyckim książętom i królom Brytanii. Zaproszono na rozmowy do pewnego zamku ich oraz znajdujących się przy książętach doradców – druidów, a potem... Sam przecież wiesz najlepiej, jak załatwia się takie sprawy. Wtedy właśnie powołano dożycia Krąg, skupiający pozostałych przy życiu kapłanów. Celem jego działań jest przywrócenie dawnego porządku. Jesteśmy cierpliwi, od pokoleń czekamy na nadarzającą się okazję. Przetrwaliśmy saskie i duńskie porządki, przetrwaliśmy normandzki najazd, a teraz przyszedł czas działania. Dzisiaj, kiedy cała Europa patrzy na Wschód, gdzie w bezsensownej wojnie o kawałek świętego piachu wykrwawiają się jej najlepsi synowie. Teraz, gdy w Albionie słaba władza doprowadziła do zaognienia konfliktu między starymi, a nowymi najeźdźcami... Teraz! Właśnie teraz! Im bardziej wy się między sobą żrecie, tym Krąg jest silniejszy i większe ma wpływy wśród pospólstwa, a także i pośród szlachty. Na pewno słyszałeś, że lud znowu czci dawnych bogów, że w leśnych komyszach gromadzą się ich wyznawcy i doznają tam licznych błogosławieństw. To nie są plotki i czcze babskie gadanie. Byłbyś przerażony, gdybyś wiedział, jak wielkie wpływy zyskuje siła, o której istnieniu właściwie nie masz pojęcia ani ty, ani twoi mocodawcy.

Milczał przez chwilę, a de Chardin starał się rozważyć, co właściwie oznaczają dla niego słowa Wilibalda. Ten spojrzał bystro.

– Zastanawiasz się zapewne, dlaczego ci to wszystko mówię?

Pokonując sztywność szczęk, diuk odparł:

– Przyszedłeś się zemścić, psie! – Ściśnięty w dłoni srebrny łańcuch brzęknął lekko, jakby chciał zaprotestować przeciwko takiemu potraktowaniu. Chcesz, żebym umierał świadom klęski! Jednak jeśli uczynisz jakikolwiek ruch w moją stronę, zawołam straże! Może zdążysz mnie zabić, ale niedługo będziesz się tym radował!

Wilibald roześmiał się swobodnie.

– Człowieku, przecież ja nie żyję! Sam mnie kazałeś powiesić i patrzyłeś na egzekucję, dlaczego więc teraz straszysz śmiercią? Uspokój się. Nie zamierzam cię zgładzić, o nie. Mój plan jest o wiele bardziej perfidny niż ci się zdaje. Zapłacisz za swoje zbrodnie, jednak nie tak, jak byś tego oczekiwał. Kiedy skończę, sam pewnie odgadniesz, o czym mówię.

Znowu zamilkł, dorzucił drew do ognia i zamyślił się. Diuk wpatrywał się w oblicze niechcianego gościa, nie wiedząc czy jego zapewnienia nie są tylko kolejnym wybiegiem. Zbyt wiele w tym wszystkim było podwójnych albo i potrójnych znaczeń, zbyt wiele jeszcze kart pozostawało zakrytych.

– Człowiek – podjął druid – doświadczany podczas drogi życia różnymi kolejami losu jest jak skała, w której cierpliwa woda rzeźbi przeróżne kształty.

Mówił cicho, właściwie mruczał, jakby próbował wyjaśnić coś sobie samemu, a nie Ewarystowi.

– Choćby najtwardszy, kamień zawsze ulega przemianie pod wpływem wiatru i wody, nawet gdyby z początku było to zupełnie niezauważalne. Tak też jest z człowiekiem. Nagle, po latach, zdaje sobie sprawę, że życie wyryło w jego duszy zupełnie nową rzeźbę, uczyniło kimś innym niż był na początku. Całe życie wypełniałem ściśle postanowienia Kręgu. Żyłem wśród Sasów, stałem się jednym z ich przywódców, spłodziłem potomstwo z ich krwi, zawsze jednak pamiętając o głównym celu. Nie miałem wątpliwości, że nadejdzie wreszcie dzień, kiedy dokonam aktu zdrady wobec tych, pośród których przeżyłem lata i nie miałem również wątpliwości, że nie zawaham się tego uczynić. Żyłem w poczuciu, iż słuszność jest po mojej stronie. I tak było aż do wczoraj. Jednak kiedy zobaczyłem krwawe żniwo bitwy, a przede wszystkim, gdy ujrzałem jak poturbowani, wyzuci z sił i godności, prowadzeni na rzeź ludzie, starali się umrzeć walcząc do końca, zrozumiałem, że bardziej stałem się Sasem niż mogłem sądzić. Ból, jaki sprawił mi widok pomordowanych towarzyszy, duma, z jaką patrzyłem na szalejącego po dziedzińcu Edgara... Ujrzałem świat w nowym świetle. Ale nie tylko to. Przecież widziałem także jak dzień wcześniej jedni normandzcy rycerze powstrzymują drugich przed zaszlachtowaniem więźniów w drodze do lochu. Słyszałem jak Ademar krzyknął „Przestańcie, przecież to też są ludzie!”. W tym momencie zrozumiałem, że każda podłość ma swoje granice. Nawet twoja, Ewaryście, jak mniemam... nawet twoja... Choć doprawdy ciężko w to uwierzyć.

– Jak śmiesz – szarpnął się de Chardin. – Ty brudny psie!

– Milcz lepiej i słuchaj! – Wilibald podniósł głos. – Może dotrze do twojego zakutego łba, że powinieneś stać się lepszym człowiekiem. I to wcale nie dla własnego zbawienia, ale żeby zapobiec tragedii, która może dotknąć twych ziomków.

– Sram na to! – warknął diuk.

– A jednak wysłuchasz, co mam do powiedzenia. To szansa dla ciebie i nie tylko dla ciebie. To szansa zarówno dla Normandów, jak i Sasów, a także całej ludności tych ziem. Zawarliśmy tajny układ o zerwaniu rozmów, obaj uczyniliśmy więcej niż trzeba, aby tego dokonać. Wszystko poszło zgodnie z moimi przewidywaniami. Ale teraz chcę, drogi Ewaryście, byś naprawdę stał się orędownikiem pokoju i porozumienia.

– Ja?! – de Chardin wybałuszył oczy. Wierny łańcuch wysunął się z dłoni i spadł na podłogę. – Ja? Co ty gadasz!

– Nie inaczej. Bo widzisz, po wczorajszym dniu zrozumiałem, że objęcie władzy przez prawowitych mieszkańców tej ziemi jest czczym pojęciem. Cóż to znaczy – prawowici mieszkańcy? Kto tu jest w prawie? Nie wiem. Tak naprawdę nikt nie wie. Zbyt wiele było najazdów, zbyt wiele uczyniono sobie nawzajem krzywd... Jedne ludy wypierały inne, zmieniały się i zmieniały także kształt tej ziemi... Już nieważnie, kto był tu wcześniej. Ważne, kto zostanie... Wojna między Normandami a Sasami będzie o wiele gorsza niż krwawy spór między Matyldą i Stefanem sprzed pół wieku. Nie chcę przyłożyć ręki do podobnej tragedii...

Diuk słuchał Wilibalda czując jakby zapadał się w jakąś otchłań. Boże, pomyślał, mam nadzieję, że to jednak tylko sen. To nie może być prawda!

– Niebawem odejdę – mówił Wilibald. – Zniknę z ludzkich oczu. Widzisz, przez to, co czynię, dla wszystkich stanę się przeklętym zdrajcą, a członkowie Kręgu postarają się, żebym nie pożył zbyt długo. Najlepszym wyjściem dla mnie będzie po prostu pozostać martwym. Jednak zostawiam ciebie, Ewaryście. Ty ze swoimi wpływami i niezmierzonym bogactwem możesz zdziałać cuda. Uwierz mi, wolałbym, aby na twoim miejscu siedział teraz Gilbert... Na to jest jednak za późno... Gdybym wiedział... Gdybym to poczuł wcześniej... Nigdy nie pozwoliłbym go zamordować. Lecz ty, diuku, użyj teraz swych bogactw dla utrzymania pokoju przynajmniej, jeżeli nie dla zawarcia jakiejś sensownej ugody.

– Po tym, co się stało na zamku? – de Chardin uniósł brwi. – Przecież to niemożliwe, nawet, gdybym tego pragnął.

– Mylisz się – odparł Wilibald. – Masz przecież złoto. A ludzie są łasi i bardzo łatwo zapominają w jego blasku o doznanych krzywdach. Wypuść żony i matki pomordowanych, zasyp je oraz ich rodziny klejnotami. Wybaczą... Będą się boczyć, sarkać, ale wybaczą. W naszych smutnych czasach można puścić w niepamięć morderstwa, gwałty, wszelkie niegodziwości, byle tylko zapłata była dość wysoka.

– Dlaczego miałbym to właściwie zrobić? Przecież nawet nie wiem, czy mówisz prawdę. Ba, nie wiem nawet, czy w tej chwili nie śnię!

– Pamiętaj, kto skorzysta na wojnie. Od tej chwili wybór drogi należy do ciebie. To właśnie jest zemsta za to, czego się dopuściłeś. Jeżeli nie zrobisz nic, jeśli będziesz nadal jątrzył po swojemu, ujrzysz potęgę władzy normandzkiej chylącą się ku upadkowi. Jeśli zaś podejmiesz działania prowadzące do zażegnania konfliktu, czeka cię wielki trud i upokorzenie. Twoi przyjaciele będą cię mieli wręcz za niespełna rozumu, gdy nagle staniesz się rzecznikiem pokoju. Odwrócą się od ciebie. Sam dla siebie będziesz strasznym dziwakiem... Zrobisz jak zechcesz. A teraz żegnaj już. Zostawię ci ślad mojej obecności, żebyś nie miał wątpliwości, że rozmawialiśmy ze sobą. To będzie znak świętego Patryka, znienawidzonego przez wszystkich druidów. Umieszczę go tak, żebyś mógł go zobaczyć nie wychodząc z komnaty.

Głos Wilibalda oddalał się, niknął w otchłani ciemności. Drewno na kominku dopaliło się, prążki popiołu zaczęły pokrywać ciemnoczerwony żar.

 

***

 

Usiadł gwałtownie na łożu, spocony jak mysz. Za oknem wstawał kolejny szary, nabrzmiały deszczem poranek. Wstrząsnął się od przenikliwego chłodu, ciągnącego z wygasłego kominka, narzucił na ramiona ciężką niedźwiedzią skórę. Po chwili uczyniło mu się cieplej. Wychylił się, chwycił ze stołu garniec z piwem. Pił długo, łapczywie, czując jak z każdym łykiem rozjaśnia się umysł.

Boże mój, jakież dziwne wizje potrafisz zesłać wiernym. Zamyślił się, pokręcił głową. Gdyby ten koszmarny sen był prawdą... też coś! On zmuszony czynić kroki wiodące do pojednania z saskimi wieprzami? On, dumny książę? Toż to byłoby najgorsze z możliwych upokorzenie. Ze złością uderzył pięścią w kolano. Sięgnął na zydel, po łańcuch. Pusto! Gdzież go, u diabła, zapodział? Spojrzał pod nogi. Może jakoś się zsunął? Nie. Pewnie gdzieś jest. Trudno, później go znajdzie. Szkoda porzucać rozgrzane już okrycie.

Nagle poczuł niepokój. Znak – ten pies we śnie mówił o znaku świętego Patryka... Co to mogłoby być? Przez chwilę szukał w pamięci. Ach – pewnie koniczyna! Używał jej ponoć święty gdy tłumaczył poganom ideę Trójcy.

Wściekły na siebie, że poddaje się wątpliwościom, zlustrował wzrokiem komnatę. Odetchnął z ulgą – żadnych zmian, żadnych znaków. Dobrze, jeszcze tylko jedno.

– Ingmar!

Wszedł gwardzista, wyprężył się czekając na rozkazy.

– Zadam ci pytanie, Ingmar. Ale jeżeli dowiem się, że komuś o tym powiedziałeś, zawiśniesz przy bramie. Zrozumiałeś?

– Tak, wasza dostojność!

– Nie musisz wrzeszczeć – skrzywił się diuk. – Czy w nocy wydarzyło się coś podejrzanego? Czy wisielcy... – nagle zdał sobie sprawę, że jeżeli dokończy pytanie, skompromituje się w oczach służbistego Duńczyka. – Dobrze już. Odejdź, Ingmar. Sprawdź posterunki. Gdyby coś było nie tak, melduj natychmiast.

Gwardzista wyszedł, nie okazując zdziwienia najmniejszym nawet grymasem.

Oj, nie byłbyś zadowolony, świętej pamięci ojczulku, pomyślał diuk, gdybyś widział jak twój syn poddaje się wątpliwościom. Ty, który każdą, najdrobniejszą przewinę lub objaw słabości karałeś bezwzględnym rzemieniem i wyzwiskami, twardy i bezlitosny niczym żelazna pięść, ty nie uwierzyłbyś żadnej wizji, nawet gdyby podeszła i uderzyła cię w twarz.

Na zamku rozpoczęła się poranna krzątanina, dolatywały odgłosy codziennego życia. Diuk uśmiechnął się do swoich myśli. Nigdy już nie będzie mowy o jakichś porozumieniach z saksońskimi wieprzami! A dziś w nocy trzeba ukoić ból nieszczęsnych wdów. Ależ będą pomstować i lamentować! Jutro natomiast...

Rozmyślania przerwał mu okrzyk przerażenia dobiegający z dziedzińca i wołanie:

– Sprowadź diuka! Natychmiast!

– Śpi jeszcze pewnie, będzie się gniewał.

– Śpi czy nie śpi, masz go zaraz zawołać!

Pełen najgorszych przeczuć, czując miękkość w kolanach, zbliżył się do okna. Wyjrzał, zerknął na szafot i skamieniał. Po raz pierwszy w życiu ogarnęło go prawdziwe przerażenie. Cofnął się, ujrzał jakiś błysk, znowu wyjrzał. Teraz patrzył jednak nie w kierunku szubienic, lecz dużo bliżej, na przedmiot w wykuszu okna. Nagle chwycił się za głowę i skulił, jakby otrzymał mocny cios prosto w żołądek.

 

***

 

Książę Jan spoglądał na rozległą łąkę z ponurym wyrazem twarzy. Bitew nie lubił i starał się ich unikać, jeśli tylko było to możliwe, a szczególnie jeżeli nie miały nieść ze sobą wymiernych korzyści. A ta, która się właśnie szykowała nie mogła dać nic poza rozlewem krwi. Żadnych bogactw, żadnych ziem, żadnych politycznych wpływów. Co gorsza, nie dysponował miażdżącą przewagą, nie było więc nawet pewności zwycięstwa.

Od szeregów rozstawionej naprzeciwko armii saksońskiej, wzmocnionej ochotnikami i najemnikami ze Szkocji i Irlandii, oderwało się kilka postaci. Parlamentariusze. Pewnie chcą ustalić termin rozpoczęcia bitwy.

– Szkoci zawsze gotowi są nas kąsać – mruknął Jan. – Ale jak udało im się ściągnąć także Irlandczyków?

Walter Fitzurse rzucił księciu kose spojrzenie.

– Nie byłoby tego, gdyby swego czasu wasza książęca mość nie raczył wytargać za brody ich wysłanników.

Jan miał na końcu języka ciętą odpowiedź, jednak zrezygnował. Zbyt wpływowym człowiekiem był Fitzurse, żeby zrażać go sobie na godzinę przed bitwą. Zresztą Walter miał rację. Przez głupi żart i niewczesną płochość zniechęcił wtedy Irlandczyków do zawarcia porozumienia. Zniechęcił ich do jakichkolwiek rozmów.

– Wasza książęca wysokość – odezwał się stojący obok Ewaryst de Chardin – pozwól, że wyjadę im naprzeciw. Może jednak da się uniknąć starcia.

Jan uważnym spojrzeniem obrzucił siwą głowę diuka. Jak to się mogło stać, że ten najbardziej zawzięty wróg miejscowej szlachty stał się nagle orędownikiem pokoju? Jeszcze niedawno na samą myśl o układach pieniłby się jak brudna morska fala. Czy na jego ugodowość rzeczywiście wpływ miały tajemnicze wydarzenia po sławetnej rzezi w zamku earla Gilberta? To wtedy kruczoczarne włosy diuka stały się zupełnie siwe. Co naprawdę się wydarzyło nie wie nikt poza zaprzysiężonymi do milczenia rycerzami. Znikli i strażnicy, i służba obecna wówczas w fortecy. Oczywiście Jan mógł użyć swoich sposobów, żeby poznać prawdę, jednak coś mu mówiło, że nie należy tego robić. Jeżeli wydarzenia złamały tak twardego i okrutnego człowieka jak de Chardin, lepiej może wiedzieć mniej niż zbyt dużo.

– Jedź – skinął łaskawie ręką. – Możesz obiecać im wszystko, co nie będzie godziło w nasze najważniejsze interesy i majestat. Niepotrzebna mi ta cała wojna. Dość mam kłopotów z moimi buntowniczymi wasalami i walecznym braciszkiem. Kup ich, de Chardin, jeśli zdołasz. Kup ich, tylko nie zapłać zbyt wysokiej ceny.

Nie ma zbyt wysokiej ceny, pomyślał diuk. Gdybyś tylko wiedział, Janie... Żgnął konia ostrogą. Ogier zatańczył w miejscu, od razu puszczając się w galop. Jan z przyjemnością patrzył na pędzącego Ewarysta. Nie znał nikogo, kto by tak wspaniale prezentował się w siodle jak de Chardin. Jeżeli nie zdoła nic uładzić, trzeba będzie popatrzeć, czy równie pięknie radzi sobie w bitwie.

Tymczasem przed oczami pędzącego diuka znowu pojawił się obraz prześladujący go w ostatnim czasie każdego dnia i każdej nocy. Na szafocie, obok najeżonego strzałami krwawego strzępu będącego niegdyś Edgarem z Killarmy, zwieszała się pusta lina. Trup Wilibalda, miast wisieć w morderczej pętli, spoczywał na deskach, szeroko otwartymi szklanymi oczyma wpatrzony w okno, z którego wyglądał Ewaryst de Chardin. Nie to jednak było najstraszniejsze. Kiedy diuk chciał cofnąć się do środka, dostrzegł błysk metalu.

Na kamiennym parapecie ujrzał swój ulubiony srebrny łańcuch.

Spoczywał ułożony starannie w regularny kształt koniczyny.