Copyright © by A. Mason, 1999

A. Mason

Stanisław Lem


Stanisław Lem (uznawany przez wielu za jednego z największych polskich twórców fantastyki) jest w niektórych przypadkach autorem bardzo trudnym w odbiorze przez przeciętnego czytelnika. Jego "Fantastyka i Futurologia" jest tego najlepszym przykładem. Co prawda na końcu każdego z tomów pan Lem umieścił przypisy, jednak uważam, że ich ilość, oraz temat raczej nie ułatwiają zrozumienia intencji autora. Aby pokazać jak rzeczone przypisy powinny być wykonane postanowiłem zrobić to na przykładzie. Zawarty poniżej tekst, to fragment rozdziału "VIII. EKSPERYMENT W SCIENCE FICTION" (Przypisy są mojej produkcji). Mam nadzieję, że w kolejnym wydaniu "FiF" moja drobna uwaga będzie wykorzystana.


OD BRADBURY'EGO DO "NEW WAVE"

"Płatanie¹ utworów² jak śledzi³, żeby z nich⁴ ości⁵ konceptu⁶ powyciągać, praktykowaliśmy dotąd⁷ bez pardonu⁸. Rozmiary⁹ wandalizmu¹⁰, jaki się przy tym popełnia¹¹, zależą¹² od klasy¹³ utworu. Jeśli¹⁴ powstał¹⁵ przez opakowanie¹⁶ sprężynki¹⁷ pomysłu¹⁸ równomiernie rozwałkowaną¹⁹ substancją beletrystyczną²⁰, zabieg²¹ ów nie jest chirurgią²², lecz sekcją; zdzieramy bowiem mechanicznie²³ to, co mechanicznie zostało nałożone²⁴"

    1 Motyw "płatania jak śledzi" był wielokrotnie wykorzystywany w literaturze fantastyczno-naukowej. Niejednokrotnie śledząc losy bohaterów różnego rodzaju powieści fantastycznych mogliśmy obserwować (w wyobraźni) jak rozpłatują oni kosmitów jak śledzie. Motyw ten najczęściej występuje przy okazji potyczek Ziemianie-Kosmici, lub przy sekcjach zwłok (jednej, albo drugiej strony)
    2 Wyrazu "utwór" w tym przypadku nie należy kojarzyć z utworem literackim. Lem jest znany z tworzenia nowych wyrazów powstałych ze zlepków innych. W tym przypadku wyraz ten powstał z rzeczownika "twór" oraz skrótu od "UFO-ludek" i należy rozumieć go jako wytwór kosmitów (robota, maszynę, cokolwiek...)
    3 Śledź (Clupea harengus), ryba morska, dł. do 50 cm; początkowo przypuszczano, że występuje tylko na ziemi, jednak w erze podróży międzygwiezdnych odkryto, że niektóre jej odmiany występują także na innych planetach.
    4 Pod pojęciem "ONI" należy rozumieć kosmitów i ich wytwory. Ze względu na to, że jesteśmy pod ICH stałą obserwacją (i wpływem) utarło się nie wspominać ICH nazwy, żeby nie zwrócić na siebie ICH uwagi.
    5 Niektóre rasy istot rozumnych różnią się od rasy ludzkiej. Na przykład rasa Elofitów posiada bardzo smaczne mięso. O tym, że są to jednak istoty rozumne nasi kosmonauci dowiedzieli się niestety już po skonsumowaniu kilku osobników tego typu. Brrr... Makabra, ale na szczęście były to odosobnione przypadki konsumpcji naszych kosmicznych braci.
    6 Koncept -zwrot zapożyczony ze staropolskich tekstów - obecnie wychodzący z użycia, a oznaczający projekt, myśl. Ciekawymi konceptami wykazywali się nasi kosmonauci na Marsie popijając wraz z Marsjanami czystą wodę bezalkoholową.
    7 Dzięki rozwojowi ludzkości praktyki tej zaniechano w okolicach XXL wieku.
    8 Pardon -w terminologii XXIII wieku = znieczulenie
    9 Naukowo udowodniono, że wszechświat jest bardzo, bardzo duuuży (około [20 x odległość Ziemia-Słońce]2), dlatego też każdy rozmiar powinien być mierzony w odpowiednich miarach porównywanych do siebie samych i do siebie nie-samych.
    10 Wandal - (Wandale - starożytny lud germański, który w 455 r. zdobył Rzym niszcząc wiele dzieł sztuki.)- [do XX wieku] osoba niszcząca coś bezmyślnie. Obecnie przez wandali rozumiemy także osoby występujące w XX-wiecznych cyrkach objazdowych, znanych wówczas pod nazwą "rządu"
    11 Przez "to" rozumiemy wspomniany wcześniej proceder wandalizmu neodarwińskiego.
    12 Zależą - kolejny zwrot stworzony przez Lema powstały z dwóch wyrazów: leżeć i za, oraz z przestawienia ich logicznej kolejności.
    13 Niestety nawet w XXX wieku istnieć będą jeszcze szkoły (wraz z klasami) i uczelnie. Pomimo postępów w sposobie nauczania, oraz wprowadzenia nauczania przez sen, nauczyciele nadal będą mieli znaczną władzę nad uczniami, co objawiać się będzie różnego rodzaju nerwicami zarówno u tych pierwszych, jak i u drugich.
    14 Kolejny zwrot zaczerpnięty ze staropolskiego = jeżeli. Obecnie bardzo rzadko stosowany, archaizm. Zwrot ten wyszedł z użycia, ponieważ w XX wieku firma "Mały Syf" wprowadziła własny system kodowania polskich liter, dlatego też powstały problemy z zakodowaniem niektórych polskich czcionek. Problemy były z literą "Ś", nie było natomiast z literą "Ż".
    15 Powstał = został stworzony. W XX wieku nadal uważano, że jeżeli coś powstało, to musiało zostać stworzone. Nie do przyjęcia było, aby uznano, że coś nie zostało stworzone, że po prostu "BYŁO".
    16 Problem opakowań został rozwiązany już w XXIV wieku, kiedy to zaniechano produkcji towarów w opakowaniach. Dzięki temu rozwiązaniu objętość wysypisk śmieci (początkowo powstałych na Ziemi, później przeniesionych na księżyc i planety nie nadające się do zamieszkania) zmniejszyła się dwukrotnie.
    17 Pomimo upływu kilkudziesięciu wieków od wymyślenia sprężyny, nadal pozostaje ona jednym z największych wynalazków ludzkości i dotąd jest wykorzystywana w różnego rodzaju urządzeniach.
    18 Do około XXV wieku nad pomysłami pracowali jeszcze ludzie, później zaczęto korzystać z komputerów. Znacznie odciążyło to umysły ludzkie, dzięki czemu mogli zająć się oni bujaniem w obłokach, oraz rozmyślaniem o niebieskich migdałach z układu Proximy.
    19 Proces równomiernego rozwałkowywania przez bardzo długi czas sprawiał ludziom problemy. Obojętnie jakiego wałka, lub walca by nie używali, zawsze powstawał z tego placek.
    20 Niestety przed oddaniem książki do druku nie zauważono tego drobnego błędu. Miało być "substancją byle trystyczną". Tryst - minerał wydobywany w układzie Alfa-E.T.'iego
    21 Jako ciekawostkę podam, że jeszcze w XXX wieku lekarzom zdarzały się strajki marsjańskie (w XX w. nazywane włoskimi). Po XXX wieku lekarze-ludzie zostali zastąpieni lekarzami-robotami.
    22 Dzięki zastąpieniu ludzi robotami przypadki zaszycia skalpela w ciele operowanego zostały ograniczone o połowę.
    23 Mechanicznie - za pomocą noża i widelca.
    24 I tu właśnie jest kjof marsjański pogrzebany. Ze względu na to, że maszyny tworzące odzież, stworzone przez ludzi różnią się znacznie od tych stworzonych przez kosmitów, różnią się także odzienia ludzkie od np. marsjańskich. Proces zbliżenia płciowego pomiędzy człowiekiem, a kosmitą jest więc znacznie utrudniony (człowiek nie potrafi zedrzeć szat z kosmity (kosmitki) i vice versa). I to właśnie Lem chciał nam przekazać w swojej książce. Dopóty, dopóki naukowcy nie rozwiążą tego problemu, zawsze będą z tym kłopoty. Naukowcy wszystkich planet, jednoczcie się! (w wysiłkach do wspólnego połączenia).

Copyright © A. Mason