Paweł Laudański

strona 15

Kto zamawiał ruskie?!

Ruskie, dwa!

Komutacja, czyli niełatwy jest los debiutanta.

Interpresskon 2002. Start 2002. Zwiezdnyj most 2002. Cóż to za wyliczanka? To nagrody, jakie zdobył zbiór opowiadań (i jednej powieści) Leonida Kaganowa "Kommutacja" za najlepszy debiut ostatniego roku. Imponująco to wygląda, prawda? Ja też tak uznałem, i choć kolejka książek do czytania bardziej znanych autorów ciągnie się i ciągnie, i końca jej nie widać, postanowiłem wziąć się za tego Kaganowa poza kolejnością. Zwłaszcza, że pozytywną laurkę wystawił mu w słowie wstępnym sam Siergiej Łukianienko.

I, co tu kryć, po skończonej lekturze mam mieszane uczucia. Jeden tekst jest, moim skromnym zdaniem, naprawdę znakomity, jest kilka tekstów dobrych, jest kilka nijakich, nie obyło się jednakże bez kilku ewidentnych wpadek.

Z całą pewnością nie można odmówić Kaganowowi lekkości i sprawności pióra; facet umie pisać, trudno się zresztą temu dziwić, skoro jest debiutantem tylko na niwie fantastycznej. Wcześniej opublikował około siedemdziesięciu opowiadań i wierszy, wydał pod pseudonimem jedną książkę, był pisał także teksty dla popularnej w Rosji audycji "OSP-studia".

Kaganow zdaje się nieźle czuć w wielu podgatunkach fantastyki; znaleźć można w "Kommutacji" i parodie tekstów znanych autorów (opowiadanie "Obitajemaja t'ma" oparte na motywach znanych z utworów Strugackich i Łukianienki), i coś, co Rosjanie określają mianem fantasticzieskij bojewik, co można przetłumaczyć jako "fantastyczna powieść akcji" (powieść tytułowa, najdłuższy i, niestety, zdecydowanie najsłabszy element zbioru), i humoreski (opowiadanka: "Żłoby", z którego można dowiedzieć się, że boskie dzieło stworzenia bynajmniej nie należy do tworów doskonałych, "Rosryba", satyra na nowych Rosjan, którzy nieraz doszli do bogactwa po trupach - dosłownie i w przenośni, "Czietwiertyj jarus", czyli opowieść o tym, co może wydarzyć się na bożonarodzeniowej choince, czy wreszcie "Łowuszka dla muraw'jew", czyli przedstawienie w krzywym zwierciadle zachowań klientów poddanych najprzeróżniejszym sklepowym promocjom), i horror (najlepszy moim zdaniem utwór zbioru, czyli opowiadanie "Nieżiliec", w którym Kaganow próbuje pokazać, jak mógłby wyglądać nasz świat, gdybyśmy po śmierci, zwłaszcza nagłej, mieli do dyspozycji jakiś czas na zakończenie naszych ziemskich spraw, pożegnanie się z najbliższymi), i klasyczną fantastykę - "Zakliatije duchow tieła", opowiadanie, w którym zajmuje się autor próbą "naukowego" wyjaśnienia działania magii, "Putieszestwije fantasta Swiecznikowa", czyli kolejna, nie nazbyt oryginalna wariacja na temat podróży w czasie, czy wreszcie "Gorod Antarktyda", opisujące sposób, w jaki można wykorzystać niebezpieczny dla bliźnich dar, i fantastykę katastroficzną ("Do rasswieta", dość brutalne przedstawienie wizji ostatnich godzin przed zagładą naszej planety; w żadnej ze znanych mi wersji nie posunięto się do opisu zabójstwa z zimną krwią matki z niemowlęciem na ręku czy gwałtu na nastolatce), i tekst z ducha dickowski ("Glieb Al'tsziftier", opowieść o programiście, oryginalnie postrzegającym otaczającą nas rzeczywistość).

"Nieżiliec" i "Glieb Al'tsziftier" poleciłbym w ciemno, zwłaszcza to pierwsze opowiadanie. Może jeszcze "Żłoby", "Zakliatije duchow tieła" i "Do rasswieta". Tych pięć tekstów powinno starczyć już jednak dla stwierdzenia, iż Kaganow jest autorem perspektywicznym, od którego można spodziewać się w przyszłości jeszcze sporo dobrego. Oby tylko w przyszłości podążał w kierunku nadanym przez "Nieżilca" czy "Gleba...", a nie w stronę wyznaczoną przez powieść, która dała tytuł całemu zbiorkowi. Być może odpowiedź - przynajmniej częściową - dała już powieść "Charizma", która kilka miesięcy temu ukazała się nakładem wydawnictwa AST.

Na zakończenie interesująca, mam nadzieję, informacja dla czytelników odczuwających awersję lub nie widzących przed sobą nadziei na przebrnięcie przez tekst pisany cyrylicą: Nowa Fantastyka ma w planach na najbliższą przyszłość dwa opowiadania Kaganowa; jedno z nich to opisane powyżej "Żłoby", drugim - zamieszczony w "zerowym" numerze dwumiesięcznika Borysa Strugackiego "Połdien'. XXI wiek" Epos Chiszcznika, czyli rzecz o Kontakcie.

ROSYJSKOJĘZYCZNA FANTASTYKA
W POLSCE   -   PRÓBA BIBLIOGRAFII

Część II: lata 1970-1975

To były piękne czasy, i to nie tylko dlatego, że wreszcie pojawiłem się na świecie, ba, nawet pod stół nauczyłem się wchodzić, i to, bynajmniej, nie tylko na czworaka. Fantastyka zaczęła powoli przebijać się do oferty wydawnictw i na łamy czasopism. Zdecydowany prym wiodło pod tym względem wydawnictwo "Iskry" ze swoją serią "Fantastyka-Przygoda" oraz cyklem antologii "Kroki w nieznane", redagowanymi przez Lecha Jęczmyka z jednej strony, z drugiej zaś - miesięcznik "Problemy", choć w obu wymienionych przypadkach nie sposób mówić o jakiejkolwiek poważniejszej konkurencji, albowiem poza "Iskrami" fantastyka ukazywała się w ilościach czysto śladowych, a "Problemy" były naówczas jedynym magazynem regularnie publikującym przekłady światowej literatury sf.

Był to czas, w którym polski czytelnik miał okazję zapoznać się ze znaczną częścią twórczości Arkadia i Borysa Strugackich. To dzięki wydanym w tym czasie powieściom Strugaccy zaczęli cieszyć się wielkim uznaniem w naszym kraju. Kolejno ukazują się: "Poniedziałek zaczyna się w sobotę" (1970), "Przenicowany świat" (1971; wersja ocenzurowana, bez kilku rozdziałów; wersja pełna ukazała się dopiero w roku 1987), "Sprawa zabójstwa" (1973; tzw. "żurnalnyj wariant"; wersja pełna nie ukazała się u nas do dnia dzisiejszego, a szkoda), "Piknik na skraju drogi" (1974), "Trudno być bogiem" (1974; wydana wspólnie z mikropowieścią "Drugi najazd Marsjan") oraz "Koniec akcji " (1975; jedyne, jak dotąd, polskie wydanie tej powieści). Na następną całą (całą, bo w międzyczasie ukazały się fragmenty "Ślimaka na zboczu" - jako "Las") powieść braci czekać trzeba było aż do 1982 roku.

Wszystkie wymienione powyżej utwory Strugackich opublikowano w ramach serii "Fantastyka-Przygoda". Prócz nich znalazły się w niej jeszcze - wydane w jednym tomie - dwa pierwsze tomy najbardziej chyba znanej radzieckiej space opery, czyli trylogii "Dalekie szlaki" Siergieja Sniegowa, oraz "Komisarz Hard i błękitni ludzie" Pawła Bagriaka, lekki, podszyty fantastyką, według opinii niektórych z nazbyt dużą dawką ideologicznego przesłania, kryminał.

W roku 1970 ukazał się pierwszy tom najbardziej chyba interesującego eksperymentu edytorskiego w historii fantastyki w Polsce; mam tu na myśli wspomnianą już serię antologii "Kroki w nieznane" (w sumie, w latach 1970-1976, ukazało się sześć tomów, jeden rocznie, z przerwą na rok 1975). Rzecz legendarna, trudno dziś dostępna, trzeba sporo nachodzić się po antykwariatach, by móc wszystkie ustawić na honorowym miejscu regału. Pomysł Lecha Jęczmyka na antologię był bajecznie prosty - zebrać pod jedną okładką opowiadania Anglosasów, Rosjan i Polaków, do tego dorzucić po kilka esejów o fantastyce i artykułów popularnonaukowych. I już. Proste, prawda? Szkoda, że dziś chwalebny obyczaj wydawania oryginalnych antologii praktycznie u nas zaniknął; jeden Sedeńko z "Wizjami alternatywnymi" wiosny nie czyni.

Kilka słów należy się także miesięcznikowi "Problemy", w którym od 1971 roku można było znaleźć "pożółkłe kartki", czyli osiem stron w żółtym właśnie - z reguły - kolorze, poświęconych w całości fantastyce. Ukazało się na owych pożółkłych kartach naprawdę dużo dobrych opowiadań. Częściowo można je było potem znaleźć w "Krokach w nieznane", jednakże wiele ukazało się tylko tam (teksty Mirera, Bilenkina, Warszawskiego, Łarionowej i innych).

Polecanki? Oczywiście wszystko Strugackich, choć "Przenicowany świat" koniecznie w którymś z późniejszych wydań. Sporo przyjemności przynieść powinna lektura wspomnianych już powieści Bagriaka i Sniegowa. I opowiadania - interesujący Dymitr Bilenkin (godne polecenia zwłaszcza niesamowite "Ciśnienie życia", a nadto "Cyrograf" oraz "Miasto i wilk"), sympatyczny Ilia Warszawski (moja ulubiona "Wycieczka do Pennfield"), znany z powieści "Pięciu na Dejmosie", do dziś aktywny Władimir Michajłow ("Spotkanie na Japecie"), operujący nastrojem Wiktor Kołupajew (nostalgiczny "Bilet do dzieciństwa") i wreszcie Kir (wtedy jeszcze Kirył) Bułyczow (w 1972 roku, w listopadowym numerze "Problemów" ukazało się pierwsze polskie tłumaczenie jednego z opowiadań wchodzących w skład cyklu guslarskiego; mam tu na myśli "Skarbnicę mądrości").

Na zakończenie - krótka uwaga. Postanowiłem zmienić nieco sposób przedstawiania niniejszej bibliografii; uważny konsument poprzedniej porcji ruskich z pewnością zauważy różnicę. Sądzę, że poniższa propozycja jest czytelniejsza od poprzedniej, dzięki czemu szybciej i łatwiej będzie można znaleźć namiary na teksty interesującego Was autora.

1970

Powieści:

60. Strugaccy A. i B. - Poniedziałek zaczyna się w sobotę (FP)

     

    Opowiadania:

61. Bilenkin D. - Dlaczego? (KwN 1)
62. Bilenkin D. - Dzień, w którym zjawiła się żyrafa (KwN 1; SDW; GII)
63. Dnieprow A. - Otchłań (KwN 1)
64. Grigoriew W. - Własne drogi ku Słońcu (KwN 1)
65. Grigoriew W. - Zgodnie z prawami nauk nieścisłych (KwN 1)
66. Gromowa A. - Bardzo dziwny świat (KwN 1; GI)
67. Jarow R. - Drugie stadium (KwN 1)
68. Mogilew Ł. - Okno w przeszłość (KwN 1)
69. Strugaccy A. i B. - Spotkanie (KwN 1; GI)
70. Strugaccy A. i B. - Stan alarmowy (KwN 1)
71. Szalimow A. - Koncentrator grawitacji (KwN 1; SDW)
72. Szczerbakow W. - Żuk (KwN 1)
73. Warszawski I. - Kaczka w śmietanie (KwN 1)

     

    1971

    Powieści:

74. Strugaccy A. i B. - Przenicowany świat (FP)

     

    Opowiadania:

75. Anfiłow G. - *** (KwN 2)
76. Bachnow W. - Wyprzedaż (P 8/71; KwN 3)
77. Bachnow W. - Piąty od lewej (P 8/71; KwN 3)
78. Bułyczow K. - Wybór (P 11/71; KwN 3; LjL)
79. Czudakowa M. - Przestrzeń życia (KwN 2; GI)
80. Gor G. - Wielki aktor Jones (KwN 2)
81. Michajłow W. - Spotkanie na Japecie (P 1/71; KwN 3; OwN; GI)
82. Mirer A. - Znak równości (P 4/71)
83. Warszawski I. - Wycieczka do Pennfield (KwN 2; SDW; GI)

     

    1972

    Powieści:

84. Martynow G. - Gianeja
85. Sniegow S. - Dalekie szlaki (FP)

     

    Opowiadania:

86. Bilenkin D. - Cyrograf (P 9/72; KwN 4; GII)
87. Bilenkin D. - Miasto i wilk (KwN 3; GII)
88. Bilenkin D. - Mróz na Transplutonie (P 3/73; DdW)
89. Bilenkin D. - Zdarzenie na Omie (P 11/72)
90. Bułyczow K. - Skarbnica mądrości (P 11/72; KwN 4; LjL)
91. Jarow R. - Zakład (P 1/72; KwN 3)
92. Kołupajew W. - Bilet do dzieciństwa (KwN 3)
93. Łarionowa O. - Przenikanie i powrót (P 6/72)
94. Warszawski I. - Transplantacja (P 3/72)
95. Warszawski I. - Ucieczka (KwN 3; B; GI)

     

    1973

    Powieści:

96. Strugaccy A. i B. - Sprawa zabójstwa (FP)

     

    Opowiadania:

97. Bachnow W. - Człowiek, który był geniuszem... (KwN 4)
98. Bilenkin D. - Ciśnienie życia (P 4/73; KwN 4; LiG; LR 6/81)
99. Bilenkin D. - Człowiek katalizator (KwN 4)
100. Bilenkin D. - Godzina szczytu (P 3/73)
101. Bilenkin D. - Tłok w eterze (KwN 4)
102. Bilenkin D. - Zakaz (KwN 4)
103. Bułyczow K. - Awaria na linii (KwN 4; LjL)
104. Miedwiediew J. - Zwierciadło czasu (P 9/73)
105. Mirer A. - Nóż z obsydianu (P 6/73; GI)
106. Puchow M. - Antyświat (P 11/73)
107. Szalimow A. - Wirefap (P 1/73; KwN 4)

      

     1974

     Powieści:

108. Bagriak P. - Komisarz Hard i błękitni ludzie (FP)
109. Strugaccy A. i B. - Piknik na skraju drogi (FP)
110. Strugaccy A. i B. - Trudno być bogiem (FP)

      

     Opowiadania:

111. Bałabucha A. - Operacja "Perła" (P 10/74)
112. Bilenkin D. - Miejsce w pamięci (P 10/74)
113. Bilenkin D. - Obce oczy (P 11/74)
114. Strugaccy A. i B. - Drugi najazd Marsjan (TBB)
115. Michajłow W. - Nudny dialog o świcie (P 7/74)
116. Moroczko W. - Wiecie, jak się nazywam (KwN 5)
117. Puchow M. - Galeria obrazów (KwN 5)
118. Puchow M. - Nad przepaścią (P 11/74; KwN 6)
119. Szalimow A. - Dziwny świat, obcy świat... (P 9/74; LiG)
120. Szczerbakow W. - Gwiezdne światy (P 11/74)
121. Warszawski I. - Maszyna (P 4/74)
122. Warszawski I. - Sędzia (P 4/74)
123. Warszawski I. - Uniwersalny przewodnik dla pisarzy fantastów (KwN 5; GI)
124. Zabirko W. - Stróż korporacji (P 6/74)

      

     1975

     Powieści:

125. Sawczenko W. - Odnajdziesz się sam (J)
126. Strugaccy A. i B. - Koniec akcji "Arka" (FP)
127. Szefner W. - Kulista tajemnica (FP)

      

     Opowiadania:

128. Altow G. - Port kamiennych burz (P 9/75)
129. Bilenkin D. - Nie zdarza się (P 4/75; KwN 6)
130. Michajłow W. - Pilot ekstraklasy (P 5/75)

© Paweł Laudański, 2002

Koniec