Para-Nauka

Jak to się dzieje, że jednym coś wychodzi, a inni ludzie szamocą się z różnymi zadaniami – i ani-ani? Dawno temu sformułowałem sobie odpowiedź: „bo mają klocki”. To poetyckie sformułowanie kryje banalną treść: po prostu ktoś opanował kilka metod, które razem dają całość, pozwalającą rozwiązać jakieś zagadnienie. Ta z pozoru trywialna diagnoza pozwala odpowiedzieć na inne pytanie: dlaczego pewne zadania okazują się za trudne dla […]

Człowiek boi się chaosu. Dlaczego? Bo dzieją się rzeczy nieprzewidywalne. Gdy jest jakiś porządek, możemy się „skutecznie spodziewać”. Coś ma nastąpić i następuje. W chaosie obrywamy z najmniej spodziewanej strony, nie sposób się przygotować ani bronić. Jak mi się zdaje, nasze czasy są postrzegane jako takie… chaotyczne. Nawet jeśli ludzie nie mówią o tym wprost, to takie są skutki. Niby mamy porządek, ale komplikacja […]

Były czasy, gdy byłem młody (piękny to nie wiem), czytywałem wtedy „Młodego Technika” i wszystko z fantastyki naukowej, co się dostało w moje ręce. Do tego zajmowałem się konstruowaniem urządzeń elektronicznych. Ależ tak, byłem niepoprawnym entuzjastą przyszłości. Oczywiście nic nie mogło podważyć mojej wiary, że po roku 2000 będziemy seryjnie latać na Księżyc. Że świat będzie wyglądał zupełnie inaczej. Jak? Mądrzej. Jedno mi się zdawało zupełnie pewne: nauczymy się nie popełniać […]

Niemal tradycyjnie przychodzi mi się tłumaczyć z włażenia w techniczne szczegóły. Powód jest zawsze taki sam: procesy, które dzieją się za ścianą niezrozumienia technicznych terminów, komplikacji wzajemnych powiązań i całego systemu wczesnego odstraszania zbudowanego przez nauki ścisłe doskonale ilustrują, co się naprawdę dzieje w świecie. Gazety, portale internetowe, telewizyjne newsy serwują nam zwykle tak zwane medialne prawdy, ulepione z medialnej wizji świata i składane […]

Jak już wcześniej pisałem, współczesna popularyzacja nauki z lubością sięga do wizji apokaliptycznych – już to zagłady wszechświata, już to (skromniej) do unicestwienia życia na Ziemi. Ciągle wałkuje się na przykład temat upadku asteroidy albo komety na powierzchnię naszego kochanego globu. Cóż mnie skłoniło, by wrócić do tematu, o którym już pisałem? Zaobserwowałem otóż proces ciekawy z punktu widzenia socjologicznego: ugruntowywanie się pewnych wziętych z kapelusza założeń. Na przykład takiego, że gdyby wysadzić […]

Czasami w najmniej spodziewanym momencie zdarzają się najbardziej niezwykłe rzeczy. Większość ekipy już wyjechała, a ty zostałeś, aby dopilnować ostatnich prac na wykopalisku i również udać się wreszcie do domu. Nagle poruszasz kielnią, spod której wyłania się fragment kości. Dreszcz podniecenia przebiega wzdłuż kręgosłupa, bo jeszcze nie wiesz, co dokładnie znalazłeś, ale w twoich myślach krąży cytat: „W pewnej norze ziemnej mieszkał sobie pewien hobbit”. […]

  Wystarczy czytać popularne portale internetowe, by… no właśnie. Chciałem napisać: mieć ubaw. Nie wiem, czy jest się z czego śmiać, czy raczej trzeba płakać. Doniesiono o odkryciu jakieś nieznanej do tej pory tarczy ochronnej, broniącej naszej ukochanej Ziemi przed pewnie wysokoenergetycznymi elektronami atakującymi nas z kosmosu. Czytam i nie wiem, o co chodzi. Odkryto coś czy nic? Szczerze mówiąc, z opisu wygląda, że nic. Owszem, coś zmierzono. A mianowicie, że zapewne […]

Dlaczego nie lubimy fizyki? Kto nie lubi, ten nie lubi, chciałoby się powiedzieć. Jednak wiele wskazuje na to, że na podobne uogólnienie można sobie pozwolić. Wedle danych z różnych źródeł, na maturze fizykę zdaje ok. 4% aspirujących do dumnego świadectwa dojrzałości. W gimnazjum zamieniono ją na „przyrodę”, i tą „przyrodą” jest nawet na etapie, na którym powinniśmy jednak nazywać przedmiot „fizyką”. O rozpacz przyprawiają mnie nieraz programy popularyzatorskie. Na National Geographic jest […]

Dyscyplina zawodowego publicysty jest mi obca. Piszę pod wpływem impulsów, gdy coś mnie zachwyci albo zezłości. Niestety, o ten drugi przypadek dużo łatwiej. Czy ostatnio wkurzam się coraz częściej? Na stwierdzenie, z którego prosto wynika, że czasy nam psieją, nie odważę się. Jest może ciut gorzej niż było. Ale niekoniecznie. Owszem – mamy do czynienia z nowym zjawiskiem: tzw. twarda nauka wkracza w świat show-biznesu. Ze wszystkimi możliwymi najgorszymi skutkami. […]

Kolejny artykuł alarmistów klimatycznych owszem, wkurzył mnie, ale skłonił do napisania czegoś w rodzaju przytyku czy prztyczka do pewnej części zagadnienia. Sprawy się bowiem mają tak, że owi alarmiści starają się przedstawić sceptyków jako niedouczonych prawicowców. Którzy generalnie swoje wątpliwości opierają na ludowej wiedzy i przesądach. Tymczasem – jak się dobrze przyjrzeć – to pisanie o efekcie cieplarnianym jest ślicznym przykładem procesu, nazwijmy to uczenie, medializacji wiedzy. […]

Może nie mam racji, ale mam wrażenie. A jest ono takie, że ulubionym sposobem opowiadania o świecie przez tak zwanych publicystów humanistycznych jest wysoki poziom abstrakcji. To się im często robi samo, nawet wówczas, gdy wygląda, że usilnie chcą pozostać przy konkretach. Postać publicysty humanistycznego wymagałaby omówienia, ale powiem tak: to pewnie materiał na jakąś większą dysertację, dwadzieścia tomów skróconego wprowadzenia. Taki człowiek o natchnionym piórze i spojrzeniu, co wie, […]

Dziennikarz prowadzący wywiad zagaduje kryminologa takim stwierdzeniem: „Wszystko jest trucizną i nic nią nie jest, mawiał Paracelsus”. Zapytany, ekspert sądowy, nie zaprzecza. Rozwijając wątek czający się w stwierdzeniu, niejako nie wprost przyznaje cytowanemu rację. W prasie zaś sieciowej bloger piszący o mikroelementach okrasza swój, zresztą – całkiem rzetelny – tekst, wstawką: „Lekarz Paracelsus stwierdził paradoksalnie »Wszystko jest trucizną i nie jest nią.«”. Czytając takie […]

  W ostatnim swoim felietonie „Szacowne szacowanie” Adam Cebula wziął się za temat prędkości z punktu widzenia fizyka. Chylę czoła za próbę dotarcia do czytelnika za pomocą logicznego myślenia. Niestety, a piszę to z przykrością, w tym przypadku nie wierzę w rozum Polaków. Dlaczego? Bo nawet jeśli pominę doświadczenia związane z tym, co się dzieje na polskich drogach, to zbyt często spotykam się z bardzo luźnym podejściem do pojęcia dozwolonej prędkości nawet […]

Szacowanie jest gorszą formą obliczania. Myślę, że taki stereotyp panuje w wielu głowach. Jest też inny: teoretyzowanie to prawie synonim gadania po próżnicy. Teoretyzowanie nie prowadzi do żadnych praktycznych wniosków, owszem, służy uzasadnianiu jakiś nieprawdziwych tez, które są przeciwne praktyce. Szacowanie nie ma zabarwienia pejoratywnego, ale teoretyzowanie owszem, jak najbardziej. Tymczasem zarówno szacowanie, jak i właściwe wymyślenie teorii tak naprawdę dobrego modelu zagadnienia, to podstawa rozwiązania […]

Tak jakoś samo to wychodzi. Głupio mi, że właściwie piszę to samo i o tym samym, ale jak poczytać sobie różne gazety i portale internetowe, to nikt tego nie napisze. Jak kto ma poczucie misji, to jest nie dobrze, ale niestety, jest równie źle, jak się na przykład przestaje reagować. Nawet gdy coś wywołuje już uczucie zupełnego znudzenia. Tak sobie myślę, że psim obowiązkiem pismaka jest reagowanie na propagandę. Albowiem człowiek zanudzony i pozbawiony […]

Cóż, muszę uprzedzić: ten tekst może przynieść straty. Jeśli nie chcesz ich ponieść, nie czytaj; jeśli chcesz się dowiedzieć, jakie to straty i dlaczego, nieuchronnie doznasz tych strat, zaryzykuj. Więc jak to szło? Lasciate ogni speranza voi ch’entrate. Jak powszechnie wiadomo – to młodzi ludzie są za pan brat z techniką, a takie dinozaury, jak ja, to najwyżej mogą biegać do nich po rady. Tylko dlaczego mam wrażenie, że jest […]

Jedno z pytań, które niezawodnie zirytuje speca od elektryczności, to „a dlaczego 230  V”? Albo „dlaczego 50 Hz?” To klasa  zagadek, i trudnych, i – szczerze mówiąc – ujawniających obszary dowolności w naukach ścisłych. Nieszczęście także w tym, że wiele powszechnie występujących ustaleń próbuje się wyjaśnić na humanistyczny sposób. Ot, na pierwszy ogień weźmy sobie to, że w kontakcie mamy prąd nie stały, a zmienny. Ileś razy oglądałem programy, czytałem opowieści, jak […]

To, że robią, wie każdy, ale czy ktoś się zastanawiał nad skalą zjawiska? Wchodzicie do sklepu, a tu jak okiem sięgnąć półki, półeczki, lodówki, regały. A wszystko wypchane kolorowymi towarami, które uśmiechają się do nas i cieszą nasze oczy. I ten zapach. Już w wejściu atakuje nosy cudowny aromat świeżutkiego pieczywa. Co więc robimy? Oczywiście biegniemy do regału z bułeczkami, po drodze zgarniając od niechcenia kilka kompletnie zbędnych produktów wystawionych na samym […]

Z braku tak zwanych niusów, czyli z tego powodu, że nie ma na świecie niczego naprawdę interesującego, tiwi usiłowała doprowadzić do konfrontacji pomiędzy – o ile dobrze zrozumiałem – hydrologiem-meteorologiem i panią klimatolog. Tym razem poszło o to, czy grożą nam niebywałe katastrofy z powodu zmian klimatu. Dyskusja odbywała się prawdopodobnie z okazji kwietniowego topnienia śniegu. Nie wkroczyłbym ponownie na dość nudne i trudne do popularyzacji tematy klimatyczne, gdyby nie zdanie owej pani, speca […]

Kilka razy już pisałem, że aby rozumieć świat, w którym dominującym środkiem do poruszania się jest samochód, a nie koń, trzeba zajrzeć pod maskę. I nie tylko sobie popatrzeć, ale rozkręcić, wymienić co trzeba, usmarować się tawotem (w odróżnieniu od towotu, chodzi o smar Tovotte’a) po łokcie. Wiara w to, że zrozumie się procesy zachodzące w stechnologizowanym świecie, używając pojęć typu „e-wykluczenie”, „asertywność”, mierząc innowacyjność liczbą przycisków na stronach internetowych, nie odróżniając portalu społecznościowego od CMS, […]