Krzysztof Kochański

strona 32

Ślepy komin

O AUTORZE Krzysztof Kochański - Stary dobry rocznik 1958. Mieszkam w Słupsku. Opublikowałem ponad czterdzieści opowiadań, w większości SF i Fantasy. Na podstawie dwu z nich zrealizowano słuchowiska radiowe ("Kabała", "Wesołych Świąt"). Pojedyncze teksty zostały przetłumaczone na węgierski, rosyjski, czeski, litewski i niemiecki ("Kabała", "Zabójca czarownic", "D.L.NET"). W latach 2000/2001 współpracowałem z miesięcznikiem "Twój Dobry Humor", gdzie zamieszczałem krótkie formy fantastyczno-satyryczne. Wydałem tomik autorski opowiadań pt. "Zabójca czarownic" (Almapress 1987), który ukazał się również w Czechach ("Lovec čarodejnic", Leonardo 1997), tam znacznie rozszerzony w stosunku do wydania polskiego o kilka nowszych tekstów. Uczestniczyłem w ośmiu antologiach opowiadań krajowych, jednej antologii rosyjskiej ("Istriebitiel wied'm"), jednej czeskiej ("Maladie") i jednej niemieckiej ("Reptilienliebe"). Powieści: "Mageot" (Mag 2002) - do nabycia również wersja elektroniczna e-book www.e-biblioteka.pl, "Europa po deszczu" (w "Wizjach Alternatywnych 4" , Solaris 2002). W październiku 2003. ukaże się powieść "Baszta czarownic" (MAG), której akcja rozgrywa się współcześnie w Słupsku, lecz realia okazują się zupełnie nie z tej Ziemi.

Był sobie raz ślepy komin....

Chwileczkę.

Może jednak zaczniemy od początku.

Dawno temu, w czasach, gdy bociany przynosiły ludziom dzieci, w pewnej wiosce mieszkało młode małżeństwo. Mąż wybudował chatę z obszerną izbą, spiżarnią i kuchnią jak się patrzy, a na stryszku, w miejscu, gdzie stromizny dachu zbiegają się w linię zwaną kalenicą, znalazło się nawet miejsce na jeszcze jeden, dodatkowy pokoik. Żona założyła piękny ogród, z mnóstwem kwiatów, krzewów i drzew rodzących soczyste owoce. Mieli małą oborę z cielną krową i chlewik z trzema świniami. Mieli kurnik, w którym kury wiecznie walczyły z kaczkami (kury przeważnie wygrywały), a zdrowy i silny koń zamieszkiwał pachnącą sianem stajnię. I byliby całkiem szczęśliwi, gdyby nie to, że wciąż nie mieli dzieci, choć od ślubu mijał już piąty rok.

Pierwszej wiosny, gdy jeszcze nie wiedzieli jak się sprawy mają, wesoło machali do bocianów, nadlatujących po zimie z ciepłych afrykańskich krajów. Z nadzieją obserwowali błękitne niebo, ale żaden ptak nie zniżył nawet lotu.

- Nic nie szkodzi - powiedziała pogodnie kobieta. - Jutro będą następne.

Ale mijały dni, a bociany wciąż omijały chatę. Nawet te ostatnie, najbardziej leniwe, niepoważnie traktujące swoje powinności, te, które potrafiły nadlecieć i w maju, nawet one nic dla nich nie miały.

Wtedy żona wpadła na pewien pomysł.

- Gniazdo! - zawołała. - Gdyby miały u nas gniazdo, byłoby zupełnie inaczej.

- Chyba masz rację - pochwalił mąż roztropną niewiastę i wziął się do pracy jeszcze jesienią tego samego roku, gdyż chciał mieć pewność, że zdąży przed wiosną. Nigdy nie wiadomo, jak krótka może okazać się zima.

Na łące, tuż za chatą, niedaleko od płotu, stała wierzba. Konary miała rozłożyste i poskręcane. Od razu widać było, że silne to drzewo, które przetrzymało niejedną burzę i oparło się wielu zimnym wiatrom. Tam właśnie mąż umieścił drewniane koło ze starego drabiniastego wozu, oderwawszy wpierw z koła stalową obręcz, żeby nie rdzewiała. Następnie oczyścił z gałęzi przestrzeń nad przyszłym gniazdem, aby ułatwić bocianom lądowanie i wymościł nimi drabiniasty fundament. Gdy nadeszła wiosna, żona wrzuciła jeszcze trochę siana na wyściółkę.

- Bociany i tak będą same kończyć gniazdo - zauważył mąż. - Tylko w ten sposób mogą być pewne, że ich dom jest solidny.

- Wiem - odparła kobieta. - Ale to siano na dobry początek.

Potem już tylko czekali na pierwsze oznaki wiosny. Bardzo cieszyła się żona, że tak mądry miała pomysł, bardzo cieszył się pracowity mąż, że tak mocne, okazałe i piękne udało mu się gniazdo.

Jakież było rozczarowanie, gdy bociany nawet nie zniżyły lotu, nawet nie zerknęły na samotną wierzbę. Leciały bardzo wysoko, z ziemi wyglądały jak wróble i mogłoby się wydawać, że nic już nie dźwigają, że wszystkie dzieci jakie miały, pozostawiły wcześniej. Ale wcale tak nie było. Niejedna sąsiadka w okolicy została matką, sąsiad ojcem, a pewnej rodzinie dostały się nawet bliźniaki.

- Och! - westchnęła tylko kobieta.

Następnego roku mężczyzna wyciął w lesie dorodną, smukłą sosnę. Odrąbał konary, a pień dokładnie odarł z kory. Powstał w ten sposób słup. Wysoki i prosty, jak maszt okrętu pływającego na dalekich morzach.

Mężczyzna postawił słup przy płocie. Mocno zagłębił go w ziemi i okopał, aby nie zachwiały nim najdziksze wiatry i nie podmyła ulewa. Na szczycie osadził wielkie drewniane koło od starego wozu i przywiązał drutem kilka grubych gałęzi. A musiał przy tym zbić ze sobą aż trzy drabiny, jedna za drugą, tak wysoki był ten słup.

- Jak bociany założą tu gniazdo, z pewnością o nas nie zapomną. O kogo mają dbać, jak nie o swoich - powiedział.

- Dodaj jeszcze siana - podpowiedziała żona. - Na dobry początek.

Wreszcie nastała wiosna. Niestety, i tym razem skrzydlaci podróżnicy z czerwonymi jak kwiat maku dziobami, obojętnie przelatywali obok chaty. I tym razem, z niespełnioną nadzieją mąż i żona wpatrywali się niebo. Owszem, u tego i owego sąsiada, jak opętane krzyczały nowe, zdrowe dzieci, ale nie u nich. Miejsce na bocianie gniazdo pozostało puste.

- Znowu się nie spodobało - oznajmiła ze smutkiem żona.

Mąż nic nie powiedział.

Minęło kolejne lato, potem jesień, zima.

- Mam inny pomysł - rzekł mąż czwartego roku. Był silnym i upartym mężczyzną, i nie należał do tych, których zrażają niepowodzenia. Nawiózł cegieł, zrobił rusztowanie i na południowym szczycie budynku wymurował ślepy komin. Ślepy, gdyż brakowało przewodów kominowych, łączących go z piecem. Wcale nie miał służyć do odprowadzania dymu, jak w przypadku innych kominów, lecz jako fundament dla bocianiego gniazda. Na ślepym kominie mężczyzna osadził koło od drabiniastego wozu, największe jakie znalazł, i umocował trochę gałęzi. Na dobry początek dorzucił jeszcze wielki kłąb siana.

Wreszcie stopniały śniegi, krokusy już od dawna kwitły na zboczach, a na południowym skraju lasy pojawiły się nawet fiołki. Mężczyzna i kobieta każdego ranka, skoro świt, wychodzili z chałupy i spoglądali na dach. Na ślepy komin.

Jakież było ich szczęście, jaka radość, gdy oto pewnego dnia ujrzeli na dachu chałupy parę bocianów. Silnych i czystych, z piórami skrzącymi się od porannej rosy. Samiczka stała na kalenicy, na jednej nodze. Drugą, zgiętą w kolanie, podwinęła gdzieś pod siebie, grzejąc w puchu. Ranki były jeszcze bardzo chłodne.

Samiec zajął miejsce na kole. Skakał z żerdzi na żerdź, z gałęzi na gałąź, a potem swym długim, ostrym dziobem kłuł z całych sił, gdzie popadło.

- Połamie sobie dziób! - zawołała z przestrachem żona.

Mąż śmiał się tylko.

- Sprawdza czy gniazdo się nie rozleci - odparł. - Nie rozleci się, nie ma obawy - uspokoił żonę, ale siebie chyba nie do końca, gdyż zaraz przestał się śmiać i aż poczerwieniał z emocji, obserwując poczynania ptaka. A bocian pukał i stukał przez dobry kwadrans, niczym gigantyczny dzięcioł albinos, wydłubujący korniki.

Aż wreszcie przestał.

Przez długą chwilę wszyscy stali nieruchomo, w zupełnej ciszy. Bocian na gnieździe, samiczka na kalenicy, wciąż grzejąc nogę w puchu, a na dole żona jak woskowa figurka; i mąż, z tak już czerwoną twarzą, jakby zaraz miała wybuchnąć żywym ogniem. Wtem bocian pochylił się, chwycił w dziób siano i z zapałem zaczął utykać je między gałęziami. Po chwili dołączyła do niego samiczka. Gniazdo zostało przyjęte.

Ochłonął wreszcie mąż, odzyskała wigor żona.

- Dziecko - szepnęła nagle żona, chwytając się rękami za twarz. - Gdzie jest?

Lecz choć przepatrzyli całą chałupę, łącznie z pokoikiem na górze, oborę, chlewik, kurnik i stajnię, nic nie znaleźli. Żona przeszukała ogród. Mąż pośpiesznie zbił na powrót trzy drabiny i sprawdził na słupie. Pobiegł na łąkę, do starej wierzby. Wciąż nic.

- Przecież byśmy usłyszeli płacz - powiedziała w końcu żona i zrezygnowana usiadła na ławeczce przed domem. - Nie przyniosły. Czerwononogie latawce!

- Młode są - odparł mąż, z przymrużonymi oczami obserwując krzątającą się bocianią parę. To pewnie ich pierwsze w życiu gniazdo.

- Szkoda.

- Za rok wrócą z bagażem. Zobaczysz. Będą silne i dorosłe.

- Za rok - westchnęła żona.

Wieczorem długo rozmawiali, gdy już leżeli w łóżku, w służącym za sypialnię pokoiku na poddaszu.

- Są zaledwie kilka metrów od nas - powiedział mąż, wskazując na sufit. - Słyszysz je?

Rzeczywiście. Ptaki wierciły się w gnieździe, jakby i one miały powód do bezsenności.

- A co zrobimy, jak i następnej wiosny nie przyniosą dziecka? - zapytała żona.

- Poczekamy. Czekaliśmy tyle, poczekamy jeszcze. Wciąż jesteśmy młodzi i zdrowie nam dopisuje. Najważniejsze, że wreszcie mamy własne bociany.

- Chyba, żeby nie przyleciały w ogóle - zaniepokoił się z kolei mąż.

- Przylecą. Przylecą na pewno. Widziałeś przecież, że spodobał im się twój ślepy komin.

I tak pocieszali się wzajemnie, a potem leżeli w ciszy, obserwując barwione pokostem belki dachowej połaci.

- Będę je karmił - odezwał się mąż ponownie.

- Co?

- Jeśli będą miały pod dostatkiem pożywienia, z pewnością przylecą i w przyszłym roku. Prawda?

- Oczywiście! - poparła zamysł żona.

Gdy zasnęli, coś zastukało w dach. Nie przyszło im do głowy, że skoro oni słyszą bociany, to bociany muszą słyszeć także ich.

Przez całe lato mąż znosił bocianom żaby, polne myszy i świerszcze, aż całkiem oczyścił własną łąkę. Znacznie więcej czasu niż zwykle spędzała żona w ogródku, aż nie pozostał w nim najmniejszy chrząszcz, a wszystkie krety wyniosły się do sąsiadów, bo zabrakło nawet dżdżownic. Na bocianim gnieździe wykluł się z jaja malec, jeden tylko, za to zdrowy i silny. Szybko podrósł i nauczył się latać. Cała trójka nieźle się utuczyła na darmowym wikcie, a przy tym tak rozleniwiła, że gospodarze zaczęli już obawiać się, czy aby nie zapomną odlecieć do ciepłych krajów.

Nie zapomniały. Jesienią punktualnie stawiły się na bociani zlot i wraz z setkami krewniaków poszybowały na południe.

Żadna jeszcze zima nie wydawała się bezdzietnej parze tak długa. Po każdej zamieci mąż wdrapywał się na oblodzony dach i sprawdzał, czy aby nie poluzowało się coś na ślepym kominie, czy nie spadła jakaś gałąź. Po każdym cieplejszym, słonecznym dniu, sprawdzała żona w ogródku i na łące, czy przypadkiem pierwsze wiosenne kwiaty nie wychylają się spod śniegu.

Aż wreszcie nadszedł czas bocianów. Przyleciały, lśniąc w słońcu, kołując nad okolicą z rozpostartymi nieruchomo skrzydłami, a niewidzialne powietrzne prądy same unosiły je to w górę, to w dół. Żona i mąż stali w kwadracie podwórza, pomiędzy chatą a stodołą, między stajnią a oborą, i zadzierali w górę głowy. Stali i stali, patrzyli i patrzyli, aż rozbolały ich karki.

- Może są za wysoko - szepnęła żona.

Nie były za wysoko. Nic nie zwisało z bocianich dziobów, nic nie oplatało wysmukłej szyi.

Nic.

Pierwsza ruszyła się żona. Nie poczekała nawet, aż strudzone podróżą ptaki wylądują w swoim gnieździe. Wróciła do chałupy, zatrzaskując za sobą drzwi z taką siłą, że wypadły z zawiasów. Potem mąż naprawiał je do samego wieczora. A gdy i on wrócił wreszcie do izby, nie zobaczył na stole jedzenia, jak to zazwyczaj bywało. Piec był wygasły, a marna kromka chleba jaką znalazł w szafce okazała się twarda i wyschnięta.

Dopiero wtedy poczuł co to prawdziwy, najprawdziwszy gniew, gdyż mało jest rzeczy na świecie, które bardziej poruszą mężczyznę, niż pusty stół, gdy po całym dniu pracy wraca do domu. I już, już wspinał się na pięterko, do pokoiku, w którym żona wypłakiwała swoje żale, gdy zdał sobie sprawę, że przecież nie ona tu winna. Że to one! Niecne, okrutne, niewdzięczne bociany.

I jeszcze większy targnął nim gniew, a oddech stał się chrapliwy i ciężki, jak u jakiegoś wilka, pędzącego za rychłą zdobyczą. Wybiegł na podwórze, chwycił z pniaka siekierę i przystawił drabinę do szczytu chałupy.

- Co to ma znaczyć! - wrzasnął, gdy znalazł się przy ślepym kominie. - Co to ma znaczyć, pytam!? - krzyczał i wymachiwał siekierą.

Mniejszy bocian, samiczka, zerwała się i odfrunęła, klekocząc z przerażenia, ale jej partner zaplątał nogę między gałęziami i machał tylko skrzydłami. I byłby mężczyzna w swojej złości zarżnął nieszczęsnego ptaka, gdyby ten - widząc, że to nie przelewki - nie odezwał się od niego ludzkim głosem, co nawet w tamtych dawnych czasach było rzadkością.

- Dlaczego chcesz mnie skrzywdzić? - zapytał. - Najpierw budujesz gniazdo, karmisz, a potem przynosisz siekierę. Czyż jestem kurczakiem z twojego kurnika, po to hodowanym, aby w końcu wylądować w garnku? Czy może latającym prosiakiem, z regularnie napełnianym korytem, by wreszcie, po utuczeniu, twoja żona mogła wysmażać słoninę?

Mądry to był bocian i trafne umiał zadawać pytania. Zawahał się mężczyzna, nie tyle zdumiony odezwaniem się ptaka, co wymową słów padających z czerwonego dzioba. Gniew wyparował, niczym kałuża po letniej ulewie. A jego miejsce zajął wstyd.

- Dobrze - rzekł. Wyrzucił siekierę, która zatoczyła łuk w powietrzu i tak celnie trafiła w pieniek na podwórzu, jakby nigdy stamtąd nie była ruszana. - Jak świat światem, żaden człowiek nigdy nie skrzywdził bociana, więc i ja nie będę pierwszym. Wytłumacz mi tylko dlaczego. Dlaczego przez tyle lat nie przynieśliście nam dziecka?

- No... jest tylu chętnych - zaczął wymijająco bocian. I nagle chyba ruszyło go jego bocianie sumienie, bo odwrócił głowę, tak jakoś bokiem, że tylko jedno oko zerkało na człowieka, i rzekł:

- To dlatego, że tak dobrze znamy ludzi. Im bardziej czegoś pragniecie, tym bardziej pracowitsi się stajecie i bardziej się staracie, żeby ten cel osiągnąć. Ale gdy już to macie, zapominacie nagle jak duże i mocne muszą być bocianie gniazda. Zapominacie, że w ogóle są potrzebne. Czy w twoim gospodarstwie byłyby aż trzy, gdybyś już w pierwszym roku dostał utęsknionego potomka? A moje pisklęta też gdzieś muszą mieszkać, gdy dorosną!

Czy karmiłbyś nas tak wspaniale przez całe lato, gdybyś nie pragnął zdobyć naszej życzliwości?

- Masz rację - przyznał mężczyzna. - Zważ jednak, że spełniłem wszystkie oczekiwania. Dlaczego więc i w tym roku nie przyniosłeś dziecka?

- A to już moja prywatna sprawa - rzekł bocian i odwrócił się tyłem.

Zszedł mężczyzna z drabiny, poszedł do żony, która przestała już płakać, i opowiedział jej o wszystkim, również o tym, że bocian nie odpowiedział na ostatnie pytanie.

- To proste - odparła żona. - Zwodzi nas, bo chce, żebyśmy karmili go przez następne lata.

- Ależ w ten sposób nigdy nam nic nie przyniesie!

- Już ja coś wymyślę - powiedziała kobieta, a jej oczy nagle rozbłysły jak gwiazdy w sierpniową noc.

Jeszcze tej samej nocy z pokoiku na górze zaczęły dobiegać dziwne hałasy. Trwały prawie do rana, a para bocianów na ślepym kominie nie zmrużyła przez to oka, choć ptaki bardzo utrudzone były po wielotygodniowej podróży. To samo powtórzyło się następnej nocy. I następnej.

Nie czekały bociany czwartej nocy. Na szczęście samica nie zniosła jeszcze jajek, więc chwyciły w dzioby siano, szmatki i co się tam jeszcze dało, i bez zwłoki przeniosły się do innego, bardziej oddalonego gniazda. Tego na słupie wysokim jak maszty morskich okrętów.

Lecz i tam nie zaznały spokoju. Hałasy spod poddasza rozchodziły się pośród ciemności jakimś dziwnym echem, że ani przyzwyczaić się do nich, ani zignorować. Nie trwały może już teraz do samego rana, ale do północy to na pewno. Gdy następne trzy noce minęły i nic nie zwiastowało, by harmider miał kiedykolwiek się zakończyć, przefrunęły bociany do innego gniazda. Tego na wierzbie, poskręcanej niczym baobab. Tam wreszcie znalazły ukojenie.

Po kilu dniach bocianica złożyła trzy jaja. Jedno zepsuło się, może przewiał je zimny, kwietniowy wiatr, ale z dwu pozostałych wykluły się wesołe maleństwa. Pięknie odchowały się przez lato, a jesienią cała rodzina odleciała na południe.

Wierzcie lub nie, ale nie musiało czekać małżeństwo na ich powrót następnej wiosny, by przekonać się czy przyniosą wytęsknione dziecię. Oto zimową porą, gdzieś na w połowie grudnia, wielkie poruszenie zapanowało w okolicy. Do gospodarstwa z trzema bocianimi gniazdami, pustymi oczywiście o tej porze roku, zjeżdżali się nie tylko sąsiedzi, ale i całkiem nieznani ludzie, mówiący obcymi językami. Wszyscy chcieli na własne oczy zobaczyć niemowlę, które pojawiło się o tak niespotykanej porze roku. Owszem, słyszano tu i ówdzie, że w krajach dokąd bociany nie docierają, można znaleźć dziecko w kapuście, ale przecież i zbiory kapusty zakończyły się już dawno, a i pola przykrył śnieg.

Zamiast odpowiadać na pytania ciekawskich pielgrzymów, krzepki mąż spuszczał wstydliwie oczy, a oczy żony błyszczały jak gwiazdy w sierpniową noc.

Jaka by nie była prawda, dziecko - a była to dziewczynka - chowało się zdrowo w pokoiku pod ślepym kominem i wyrosło na piękną i dobrą pannę.