Wojciech Świdziniewski	Publicystyka
	strona 12

Cimmerian Show

Długie łodzie

Każdy, komu się wspomni o wikingach, zaraz kojarzy sobie tę nację z rogatymi hełmami i chyżymi smoczymi łodziami. Kiedy to pierwsze skojarzenie jest błędne, to drugie jak najbardziej prawdziwe.

Łodzie wikingów, których początki sięgają aż epoki kamiennej, były majstersztykiem swoich czasów, a i dzisiaj budzą podziw. Smukłe kadłuby, ogromne, kwadratowe i kolorowe żagle, smoki (albo, jak chcą niektórzy, węże) na dziobie. Okręty te cechowała niebywała szybkość, zwinność i małe zanurzenie (ok. 1m). To wszystko pozwalało morskim rozbójnikom na wdzieranie się rzekami głęboko w ląd – to dzięki tym okrętom złupiono Paryż, Londyn i dotarto do Konstantynopola.

Okręty wikingów można podzielić na trzy kategorie: łodzie, okręty kupieckie i okręty wojenne.

Pierwsza kategoria to sexaeringr i karvi, łodzie wiosłowe, często bez omasztowania, bardzo szybkie i wykorzystywane głównie do polowań na wieloryby i mniejsze morskie ssaki. Sexaeringr to łódź sześciowiosłowa, nierzadko wykorzystywana przez statki kupieckie, które miały głębsze zanurzenie niż okręty wojenne, do „kontaktów” z lądem. Karvi, większa łódź, o liczbie wioseł od dwunastu do trzydziestu dwóch, służyła do komunikacji i przybrzeżnego handlu.

Druga kategoria, okręty kupieckie i pełnomorskie, zwane kaupskip (dosłownie „statek kupiecki”) albo knarr (knorr) miały głębsze zanurzenie i wyższe burty, przez co używane były również do wypraw pełnomorskich. To na takich okrętach zasiedlono Islandię oraz odkryto Grenlandię i Winlandię. Kaupskipy miały małe nadbudówki na dziobie i rufie, pod którymi można było przechowywać co cenniejsze towary. Mały knarr miał ok. 14 metrów długości, 3,5 metra szerokości, mógł zabrać 4,5 tony ładunku, przy czym rozwijał prędkość 8 węzłów. Jego załogę stanowiło od sześciu do ośmiu ludzi, a wiosła miał tylko na dziobie i rufie.

Trzecia kategoria, najbardziej rozbudowana, to okręty wojenne zwane ogólnie langskipami. Cechą charakterystyczną tych okrętów było zachowanie proporcji długości do szerokości statku, która wynosiła 7 do 1. Najmniejszym ich przedstawicielem był snekkja (dosłownie „chudy i wystający”). Średnia długość snekkja wynosiła około siedemnastu metrów, szerokość 2,5 metra. Jego załogę stanowiło 30 ludzi. Ten mały okręt rozwijał prędkość 14-tu węzłów przy żaglu o powierzchni około 50 metrów kwadratowych, a 5 węzłów, gdy był napędzany wiosłami. Większymi okrętami były skei (”ten, który tnie wodę”) o długości do 30 metrów i szerokości do 4. Skei pod żaglami osiągał prędkość 20-tu węzłów, a z pomocą wioseł 6 węzłów. Jego załogę stanowiło do 100 ludzi, w czym około 60 wioślarzy. Ostatnią grupę stanowiły drekary (bądź drakkar), „smok”. Były to największe okręty, na które stać było tylko najzamożniejszych wikingów i ich konungów. Mój ulubieniec, Olaf Tryggvasson, konung norweski jako swój statek flagowy miał „Długiego Węża”, okręt o 68 wioślarzach. Na „Wielkim Wężu” Harolda Hardrady z 1062 r. jako załoga służyło 70 – ciu wioślarzy. Są informacje, że jeden z konungów zażyczył sobie okrętu o długości stu metrów. Niestety, statek ten nie utrzymał się na wodzie. Jak widać były to naprawdę smoki.

Długie łodzie były budowane głównie z dębiny, przy czym maszt prawie zawsze stawiano z świerku. W niektórych okrętach deski pokładowe były ruchome, przez co łupy i broń można był schować pod pokładem. Wioślarze siedzieli na skrzyniach w których chowano co cenniejsze skarby. Niektóre statki miały kamienne paleniska, ale to spotykało się rzadziej – żeby przygotować strawę zazwyczaj lądowano na brzegu. Często były za to namioty stawiane na drewnianych stelażach pośrodku okrętu z żaglem jako płótno – chroniły przed złą pogodą. Żagiel był robiony z wełny, co wydaje się niedorzecznością, gdyż wełna bardzo szybko nasiąka wodą i staje się bardzo ciężka. Jednak najnowsze badania wykazały, że wikiński żagiel robiony był z wełny specjalnej owcy. Wełna tej owcy dzieli się na dwa rodzaje włosia. Krótszy chroniący zwierzę przed wodą oraz dłuższy „właściwy”, dający ciepło. Wikingowie do swych żagli wykorzystywali obydwa rodzaje tej wełny, przeplatając je. To dawało solidny, wodoodporny żagiel. Na żagiel naszywano liny w romboidalne kształty, co go wzmacniało, a jednocześnie zapobiegało odkształcaniu się żagla. Często kroniki anglosaskie i sagi wspominały o tym, że łodzie wikingów wiją się po wodzie jak węże. Uważano to za licentia poetica, dopóki dokładnie nie zrekonstruowano jednej z takich łodzi. Okazuje się, że okręt faktycznie układał się do fal i był bardzo elastyczny. Odpowiedzialnych za to było dziewięć desek poszycia, licząc od stępki, które były cieńsze od pozostałych. Również wysoki dziób pomagał przy przebijaniu się przez wodę przy większej prędkości – chronił pokład przed zalaniem i dosłownie rozcinał taflę morza.

Dzięki tym wszystkim usprawnieniom jak i zdolnościom nawigacyjnym (wikingowie kierowali się na morzu za pomocą gwiazd, słońca, ptaków i koloru morza) podróż z Norwegii do Islandii trwała od pięciu dni wzwyż, a podróż z północnej Norwegii do Truso, koło Elbląga dni dwadzieścia.

Wikingowie nie toczyli wojen na morzu, a jeśli się już to zdarzało, to związywano okręty w linię i walczono jak przy bitwie lądowej. W tym przypadku najbardziej zaszczytnym miejscem walki był dziób okrętu. Wikingowie mieli również dość rozbudowaną sygnalizację morską. Kiedy okręt wpływał do obcego portu i miał przyjazne zamiary zdejmowano z dziobu głowę smoka. Na morzu natomiast wywieszano tarcze. Czerwona oznaczała wrogość, biała przyjazne nastawienie.

I to tyle w dzisiejszym odcinku Cimmerian Show. Za miesiąc przedstawię państwu kunszt bojowy wikingów.